لبوبو چیست؟ همه‌چیز درباره عروسک عجیب‌وغریب اینستاگرام که دنیا را تسخیر کرد

لبوبو چیست و چرا این عروسک‌ها تا این اندازه محبوب هستند؟رسانیکامنبع: https://rasanika.com

فارغ از اینکه به دنیای اسباب‌بازی‌ها علاقه داشتید باشید یا خیر، به احتمال خیلی زیاد اسم عروسک لبوبو را شنیده‌اید. این روزها با گشتن در اکسپلور اینستاگرام، فروشگاه‌های اینترنتی یا حتی بازارهای محلی هر شهر، می‌توان این عروسک‌های عجیب و غریب را دید یا محتوای ساخته‌شده برای آن‌ها توسط پیج‌های معروف را مشاهده کرد. از گذشته تا به امروز، عروسک‌ها از هر نوع و گونه‌ای، محصولات جذابی برای قشر خاصی از افراد بودند؛ چه زمانی که عروسک‌هایی مثل باربی به محبوب‌ترین وسیله سرگرمی دختران تبدیل شدند و چه حتی اکشن فیگورهایی از شخصیت‌های معروف فیلم و بازی‌ها که افراد زیادی به خرید و جمع‌آوری کلکسیون ارزشمندی از آن‌ها ترغیب شدند. اما آیا لبوبو هم یکی از همین جنس محصولات است که می‌تواند بازار بزرگی داشته باشد یا صرفا یک ترند زودگذر است که پس از مدتی کاملا فراموش خواهد شد؟

تولد یک هیولای دوست‌داشتنی: آناتومی عروسک لبوبو

عروسک لبوبو را نمی‌توان صرفاً یک اسباب‌بازی ساده برای کودکان دانست، بلکه آن را باید در دسته «آرت تویز» (Art Toys) یا «اسباب‌بازی‌های کلکسیونی» قرار داد. این محصولات که اغلب توسط هنرمندان و در تعداد محدود طراحی و تولید می‌شوند، مخاطب اصلی‌شان بزرگسالان و کلکسیونرها هستند. لبوبو برای اولین بار در سال ۲۰۱۵ توسط کینگ لونگ (Kasing Lung)، تصویرگر و هنرمند هنگ‌کنگی، خلق شد. خالق این شخصیت، در طول دوران کودکی خود در هلند، از افسانه‌های فولکلور و اساطیر اسکاندیناوی الهام گرفت. او این شخصیت را به همراه دوستان هیولایی‌اش در مجموعه‌ای سه جلدی به نام «سه‌گانه هیولاها» (The Monsters Trilogy) معرفی کرد که در آن، لبوبو به عنوان یک موجود مهربان اما بازیگوش و دردسرساز شناخته می‌شود. نقطه عطف در تاریخ این برند، همکاری با شرکت چینی «پاپ‌مارت» (Pop Mart) در سال ۲۰۱۹ بود. این همکاری به تولید انبوه و ورود لبوبو به بازار جهانی منجر شد و آن را به یکی از محبوب‌ترین شخصیت‌های این شرکت تبدیل کرد.  

یکی از اصلی‌ترین دلایل جذابیت لبوبو، ظاهر خاص و متناقض آن است. این عروسک با گوش‌های بلند خرگوشی، دندان‌های نیش‌دار، ظاهری آشفته و در عین حال دوست‌داشتنی و حالات چهره متنوع (از خندان و مفرح گرفته تا اخمو و ترسناک) از همان ابتدا توجهات را به خود جلب کرد. این ظاهر، که در ادبیات فرهنگی به «زیبایی زشت» (Ugly-Cute) معروف است، دقیقاً در تضاد با عروسک‌های کلاسیک و ایده‌آل‌گرایانه مثل باربی یا پرنسس‌های دیزنی قرار می‌گیرد.  

ظاهر لبوبو نوعی انقلاب بصری در صنعت اسباب‌بازی به شمار می‌رود که با تمایل نسل‌های جدید، به‌ویژه نسل Z و آلفا، به «بیان خود متمایز» و «اصالت» (Authenticity) همسو است. در دورانی که شبکه‌های اجتماعی تصویری بی‌نقص و کمال‌گرایانه از زندگی ارائه می‌دهند، لبوبو نمادی است که به این نسل اجازه می‌دهد علیه «نمای بیرونی بی‌عیب و نقص» و «کمال‌گرایی خسته‌کننده» شورش کنند. این یک حرکت استراتژیک و هنری است که به عروسک هویتی عمیق‌تر از یک اسباب‌بازی می‌بخشد. در نتیجه، لبوبو با ظاهر منحصر به فرد خود، نه تنها یک محصول، بلکه یک بیانیه فرهنگی است که به جای زیبایی کلاسیک، جذابیت را در نقص‌ها و تضادها می‌یابد.  

عوامل اصلی محبوبیت لبوبو

یکی از عوامل کلیدی در موفقیت تجاری لبوبو، استراتژی هوشمندانه شرکت پاپ‌مارت در فروش این عروسک‌ها در قالب «بلایند باکس» (Blind Box) یا جعبه‌های شانسی است. در این مدل، خریدار از محتوای دقیق جعبه تا لحظه باز کردن آن اطلاعی ندارد. این مکانیسم از اصول روان‌شناسی «تقویت متغیر» بهره می‌برد؛ همان سیستمی که باعث می‌شود پاداش غیرقابل پیش‌بینی در یک رفتار، آن را به شکل قوی‌تری تکرار کند. این فرآیند با آزادسازی دوپامین، حس هیجان و جستجو برای مدل‌های «کمیاب» یا «مخفی» را در خریداران ایجاد می‌کند و آن‌ها را به تکرار خرید تشویق می‌کند تا مجموعه‌ی خود را کامل کنند. چنین مکانیزمی، برای کودکان دهه ۶۰ و ۷۰ هم آشنا است و در محصولاتی مثل تخم‌مرغ شانسی‌ها هم در گذشته امتحان خود را پس داده است.

بنابراین، پاپ‌مارت به جای فروش صرف یک محصول، یک «تجربه» را می‌فروشد؛ تجربه‌ای که ترکیبی از هیجان، شانس و کسب یک جنس خاص از شادی در یک دنیای پراسترس است. این مدل، کلکسیون‌بازی را به یک فعالیت سرگرم‌کننده و تا حدودی اعتیادآور تبدیل می‌کند و حتی یک بازار ثانویه پررونق برای خرید و فروش مدل‌های کمیاب ایجاد می‌کند که قیمت برخی از آن‌ها تا چندین برابر نرخ اولیه افزایش می‌یابد.

وصل کردن عروسک لبوبو به کیف توسط دوا لیپا

انفجار محبوبیت لبوبو به‌طور مستقیم با نقش سلبریتی‌ها و شبکه‌های اجتماعی گره خورده است. در آوریل ۲۰۲۴، «لیسا»، عضو گروه کی‌پاپ بلک‌پینک، با آویزان کردن یک عروسک لبوبو به کیف خود، این محصول را از یک کالای خاص به یک «اکسسوری مد» تبدیل کرد. این لحظه، موجی از دنباله‌روی را در میان طرفداران و سایر سلبریتی‌ها ایجاد کرد. افرادی مانند ریحانا، دوا لیپا و کیم کارداشیان با نمایش لبوبو در تصاویر و ویدیوهای خود، این ترند را به یک پدیده جهانی تبدیل کردند.  

در عصر شبکه‌های اجتماعی، سلبریتی‌ها به «رهبران افکار» تبدیل شده‌اند و با ایجاد «رابطه شبه‌اجتماعی» با طرفداران خود، بر تصمیمات آن‌ها تأثیر می‌گذارند. لبوبو با تبدیل شدن به یک «آویز کیف» یا «بج باحال»، به یک «کد فرهنگی» تبدیل می‌شود که نشان‌دهنده «آگاهی از ترند» و «عضویت در یک حلقه داخلی» است. در این فرآیند، لبوبو از یک «کالای کلکسیونی» به یک «سرمایه اجتماعی» تبدیل می‌شود که خرید آن فقط به معنای مالکیت نیست، بلکه به معنای نمایش یک «هویت دیجیتال» و «ارتباط با خرده‌فرهنگ‌های مرتبط» است.

البته که موفقیت لبوبو تنها وابسته به شرکت پاپ‌مارت و سلبریتی‌ها نبود، بلکه جامعه فعال و پرشور کلکسیونرها نیز نقشی حیاتی در دامن زدن به این تب داشتند. جوامع آنلاین در پلتفرم‌هایی مانند ردیت، دیسکورد و گروه‌های فیس‌بوک، به فضایی برای بحث، تبادل نظر، و خرید و فروش تبدیل شدند. در همین حال، پلتفرم‌هایی مثل یوتیوب، اینستاگرام و تیک‌تاک مملو از ویدیوهای «آنباکسینگ» شد که در آن، کلکسیونرها با هیجان جعبه‌های شانسی را باز می‌کردند و یافته‌های خود را به اشتراک می‌گذاشتند. این محتوای تولیدی توسط کاربر نه تنها به تبلیغ رایگان محصول کمک کرد، بلکه حس تعلق و رقابت را در میان طرفداران تقویت کرد.  

علاوه بر این، یک بازار ثانویه پررونق برای لباس‌ها و اکسسوری‌های سفارشی برای عروسک‌های لبوبو شکل گرفت. طرفداران با طراحی و ساخت لباس‌های مینیاتوری برای لبوبوهای خود، این محصول را به یک پلتفرم برای خلاقیت و خودبیانگری تبدیل کردند.

لبوبو در ایران: از ترند تا بازار سیاه

پدیده لبوبو در ایران، هم‌زمان با ترند «ماچا»، پس از «جنگ دوازده‌روزه» وارد این کشور شد. این ورود از طریق شبکه‌های اجتماعی، به ویژه اینستاگرام و با تأثیرگذاری اینفلوئنسرهای داخلی تسهیل شد. لبولو همین الان هم جزو محصولات بسیار پرفروش حوزه اسباب‌بازی در ایران است و البته که مثل خیلی از محصولات دیگر، اگر و اماهای زیادی هم در این جنس از فروش می‌توان مشاهده کرد؛ از جمله اینکه بخش زیادی از لبوبوها در ایران، لزوما اصل نیستند و صرفا به‌دلیل ترند شدن این محصول و معروف شدن آن، شرکت‌ها و افراد داخلی دست به تولید و عرضه آن با قیمت‌های اقتصادی کرده‌اند. این موضوع، یکی از اصول لبوبو را هم در بازار داخلی ما کاملا تغییر داده است و آن چیزی نیست جز کمیاب بودن لبوبو و پایین بودن شانس به‌دست آوردن رنگ‌ها و مدل‌های کمیاب آن. حتی آن ایده شانسی بودن لبوبو هم در ایران چندان اهمیتی ندارد و نمونه‌های زیادی از این محصول بدون آن جعبه معروف اصلی به‌فروش می‌رسند.

این محصولات با قیمت‌هایی به مراتب پایین‌تر از نسخه‌های اصلی به فروش می‌رسند. در این بازار، قیمت‌ها طیف گسترده‌ای را شامل می‌شوند، از نسخه‌های بسیار ارزان قیمت تا قیمت‌های میلیونی برای نسخه‌های با کیفیت بالا یا «اورجینال» که ادعا می‌شود اصلی هستند.  

تفاوت‌های لبوبو اصل و تقبلی:

جدول زیر راهنمایی برای تشخیص لبوبو اصل از تقلبی بر اساس جزئیات فیزیکی و بسته‌بندی ارائه می‌دهد.

آینده لبوبو چیست؟

لبوبو تنها یک پدیده منحصر به فرد نیست، بلکه بخشی از یک ترند بزرگ‌تر در اقتصاد سرگرمی جهانی است. بازار جهانی «آرت تویز» در سال ۲۰۲۳ ارزشی معادل ۲۰.۹ میلیارد دلار داشت و با نرخ رشد ترکیبی سالانه ۱۶.۸ درصد در حال گسترش است. موفقیت لبوبو نمونه‌ای از «قدرت نرم» فرهنگی چین در برابر شخصیت‌های کلاسیک غربی مانند باربی و پرنسس‌های دیزنی است. برخلاف شخصیت‌های غربی که اغلب بر معیارهای کلاسیک زیبایی تمرکز دارند، شخصیت‌های چینی جدید مانند لبوبو یا «نژا» (Nezha) با ظاهری غیرمعمول اما دوست‌داشتنی توانسته‌اند نسل جوان را جذب کنند.

برخی منتقدان معتقدند محبوبیت لبوبو یک پدیده زودگذر است، چرا که فاقد محتوای داستانی عمیق و روایت‌محور است و بیش از حد به هیاهوی اینترنتی و بازاریابی مبتنی بر کمیابی وابسته است. با این حال، لبوبو چند مزیت کلیدی برای ماندگاری در بلندمدت دارد: اول، قابلیت آن به عنوان یک «اکسسوری مد» که به مردم اجازه می‌دهد هویت خود را به صورت عمومی به نمایش بگذارند. دوم، پایگاه مخاطب وفادار و جامعه فعال تولیدکننده محتوا. سوم، پاپ‌مارت با همکاری‌های متعدد با برندهای دیگر، این شخصیت را پویا نگه می‌دارد. و چهارم، انعطاف‌پذیری آن در ورود به عرصه‌های مختلف.

بنابراین، پایداری لبوبو در بلندمدت به این بستگی دارد که آیا می‌تواند از یک شخصیت ساده به یک «پلتفرم» برای خلاقیت و هویت تبدیل شود یا خیر. اگر پاپ‌مارت بتواند روایت‌های عمیق‌تری برای شخصیت‌هایش ایجاد کند و آن را به یک تجربه فراتر از جعبه‌های شانسی تبدیل کند، لبوبو می‌تواند از سرنوشت «بیبی بینیز» (Beanie Babies) که پس از فروکش کردن تب، فراموش شدند، در امان بماند.

پدیده لبوبو یک الگوی پیچیده از موفقیت در عصر دیجیتال است. محبوبیت آن از هم‌افزایی طراحی هنری، استراتژی بازاریابی، نفوذ سلبریتی‌ها و قدرت جامعه‌ی کاربری ناشی می‌شود. این عروسک نه تنها یک محصول تجاری، بلکه یک نماد فرهنگی است که تمایلات نسل‌های جدید را بازتاب می‌دهد. در ایران، این پدیده به شکلی خاص و پیچیده نمود پیدا کرده است، جایی که بازار مملو از نسخه‌های تقلبی است و واکنش‌های فرهنگی متناقضی را از سوی بخش‌های مختلف جامعه به همراه داشته است. آینده لبوبو به توانایی آن در تعمیق ارتباط عاطفی با مخاطبان و گسترش جهان داستانی خود بستگی دارد تا صرفاً یک «عروسک مد» باقی نماند.