متوترکسات چیست؟ انواع دارو، عوارض احتمالی، کاربردها و روش مصرف

• موارد مصرف: متوترکسات در درمان کارسینوم سینه، سر و گردن، ریه، تومور تروفوبلاستیک، لوسمی لنفوسیتیک حاد، لوسمی مننژیال، لنفوم¬‌های غیرهوچکینی، میکوزفونگوئید، استئوسارکوما، پسوریازیس، آرتریت روماتوئید، کارسینوم گردن رحم، تخمدان، مثانه، کلیه، پروستات و بیضه، لوسمی میلوسیتیک حاد، میلوم مولتیپل، آرتریت ناشی از پسوریازیس و درماتومیوزیت مصرف می شود.

• هشدار ها: 1- با توجه به اثرات سرطان¬ زایی بالقوه دارو، مصرف طولانی مدت آن در درمان موارد غیرنئوپلاسم با احتیاط فراوان صورت گیرد. 2- در آسیت، انسداد مجرای گوارش، وجود ترشحات جنب یا صفاق، موکوزیت، زخم گوارشی و کولیت اولسراتیو باید با احتیاط فراوان مصرف شود. 3- در صورت بروز اسهال یا استئوماتیت اولسراتیو یا بروز علائم ریوی (به ¬خصوص سرفه ‌¬های خشک و آزاردهنده) مصرف دارو باید قطع شود. 4- درمان متوترکسات را نباید با مقادیر زیاد آغاز کرد، مگر این که لوکوورین (برای جلوگیری از عوارض خونی و گوارشی) در دسترس باشد. لوکوورین را باید پس از مصرف متوترکسات تجویز کرد. 5- درمان سرطان با متوترکسات را نباید آغاز کرد مگر این که کلیرانس کراتینین و غلظت کراتینین سرم در حد طبیعی باشد.

• تداخلات دارویی: تداخل ‌¬های دارویی: مصرف توام دارو با آسیکلوویر تزریقی، دارو‌های سمی برای کبد، دارو‌های ضدالتهاب غیراستروییدی، آسپاراژیناز و سالیسیلات¬ ‌ها، باعث تشدید عوارض سمی متوترکسات می¬‌گردد.

• عوارض جانبی: 1- با توجه به اثرات سرطان¬ زایی بالقوه دارو، مصرف طولانی مدت آن در درمان موارد غیرنئوپلاسم با احتیاط فراوان صورت گیرد. 2- در آسیت، انسداد مجرای گوارش، وجود ترشحات جنب یا صفاق، موکوزیت، زخم گوارشی و کولیت اولسراتیو باید با احتیاط فراوان مصرف شود. 3- در صورت بروز اسهال یا استئوماتیت اولسراتیو یا بروز علائم ریوی (به ¬خصوص سرفه ‌¬های خشک و آزاردهنده) مصرف دارو باید قطع شود. 4- درمان متوترکسات را نباید با مقادیر زیاد آغاز کرد، مگر این که لوکوورین (برای جلوگیری از عوارض خونی و گوارشی) در دسترس باشد. لوکوورین را باید پس از مصرف متوترکسات تجویز کرد. 5- درمان سرطان با متوترکسات را نباید آغاز کرد مگر این که کلیرانس کراتینین و غلظت کراتینین سرم در حد طبیعی باشد.

• توصیه ها: نکات قابل توصیه 1- در تزریق دارو از راه غلاف طناب نخاعی، مقادیر زیادی متوترکسات وارد جریان خون می -شود. بنابراین در بیمارانی که به ¬طور سیستمیک نیز دارو دریافت می¬‌کنند تنظیم مجدد مقدار مصرف سیستمیک توصیه می¬ شود. 2- تعداد لکوسیت¬ ‌ها و پلاکت ‌¬ها 10-7 روز بعد از تجویز دارو به ¬حداقل می¬ رسد و 7 روز بعد به میزان طبیعی برمی‌¬گردد. 3- در بیماران مبتلا به آسیت، انسداد مجرای گوارش،‌ وجود ترشحات جنب یا صفاق و عیب کار کلیه ممکن است مقادیر بیشتر و یا مدت زمان مصرف طولانی ¬تر لوکوورین لازم باشد. توصیه می ¬شود طول مدت مصرف لوکوورین بر اساس غلظت پلاسمایی متوترکسات تعیین گردد. 4- در درمان پسوریازیس، بعد از دستیابی به پاسخ بالینی مطلوب مقادیر مصرف دارو تدریجاً کاهش داده شود و زمان استراحت (قطع مصرف دارو) به حداکثر زمانی که پاسخ مناسب را ایجاد کند،‌ افزایش یابد.

• موارد مصرف: متوترکسات در درمان کارسینوم سینه، سر و گردن، ریه، تومور تروفوبلاستیک، لوسمی لنفوسیتیک حاد، لوسمی مننژیال، لنفوم¬‌های غیرهوچکینی، میکوزفونگوئید، استئوسارکوما، پسوریازیس، آرتریت روماتوئید، کارسینوم گردن رحم، تخمدان، مثانه، کلیه، پروستات و بیضه، لوسمی میلوسیتیک حاد، میلوم مولتیپل، آرتریت ناشی از پسوریازیس و درماتومیوزیت مصرف می شود.

• هشدار ها: 1- با توجه به اثرات سرطان¬ زایی بالقوه دارو، مصرف طولانی مدت آن در درمان موارد غیرنئوپلاسم با احتیاط فراوان صورت گیرد. 2- در آسیت، انسداد مجرای گوارش، وجود ترشحات جنب یا صفاق، موکوزیت، زخم گوارشی و کولیت اولسراتیو باید با احتیاط فراوان مصرف شود. 3- در صورت بروز اسهال یا استئوماتیت اولسراتیو یا بروز علائم ریوی (به ¬خصوص سرفه ‌¬های خشک و آزاردهنده) مصرف دارو باید قطع شود. 4- درمان متوترکسات را نباید با مقادیر زیاد آغاز کرد، مگر این که لوکوورین (برای جلوگیری از عوارض خونی و گوارشی) در دسترس باشد. لوکوورین را باید پس از مصرف متوترکسات تجویز کرد. 5- درمان سرطان با متوترکسات را نباید آغاز کرد مگر این که کلیرانس کراتینین و غلظت کراتینین سرم در حد طبیعی باشد.

• تداخلات دارویی: تداخل ‌¬های دارویی: مصرف توام دارو با آسیکلوویر تزریقی، دارو‌های سمی برای کبد، دارو‌های ضدالتهاب غیراستروییدی، آسپاراژیناز و سالیسیلات¬ ‌ها، باعث تشدید عوارض سمی متوترکسات می¬‌گردد.

• عوارض جانبی: 1- با توجه به اثرات سرطان¬ زایی بالقوه دارو، مصرف طولانی مدت آن در درمان موارد غیرنئوپلاسم با احتیاط فراوان صورت گیرد. 2- در آسیت، انسداد مجرای گوارش، وجود ترشحات جنب یا صفاق، موکوزیت، زخم گوارشی و کولیت اولسراتیو باید با احتیاط فراوان مصرف شود. 3- در صورت بروز اسهال یا استئوماتیت اولسراتیو یا بروز علائم ریوی (به ¬خصوص سرفه ‌¬های خشک و آزاردهنده) مصرف دارو باید قطع شود. 4- درمان متوترکسات را نباید با مقادیر زیاد آغاز کرد، مگر این که لوکوورین (برای جلوگیری از عوارض خونی و گوارشی) در دسترس باشد. لوکوورین را باید پس از مصرف متوترکسات تجویز کرد. 5- درمان سرطان با متوترکسات را نباید آغاز کرد مگر این که کلیرانس کراتینین و غلظت کراتینین سرم در حد طبیعی باشد.

• توصیه ها: نکات قابل توصیه 1- در تزریق دارو از راه غلاف طناب نخاعی، مقادیر زیادی متوترکسات وارد جریان خون می -شود. بنابراین در بیمارانی که به ¬طور سیستمیک نیز دارو دریافت می¬‌کنند تنظیم مجدد مقدار مصرف سیستمیک توصیه می¬ شود. 2- تعداد لکوسیت¬ ‌ها و پلاکت ‌¬ها 10-7 روز بعد از تجویز دارو به ¬حداقل می¬ رسد و 7 روز بعد به میزان طبیعی برمی‌¬گردد. 3- در بیماران مبتلا به آسیت، انسداد مجرای گوارش،‌ وجود ترشحات جنب یا صفاق و عیب کار کلیه ممکن است مقادیر بیشتر و یا مدت زمان مصرف طولانی ¬تر لوکوورین لازم باشد. توصیه می ¬شود طول مدت مصرف لوکوورین بر اساس غلظت پلاسمایی متوترکسات تعیین گردد. 4- در درمان پسوریازیس، بعد از دستیابی به پاسخ بالینی مطلوب مقادیر مصرف دارو تدریجاً کاهش داده شود و زمان استراحت (قطع مصرف دارو) به حداکثر زمانی که پاسخ مناسب را ایجاد کند،‌ افزایش یابد.

🩺 محتوای این مطلب صرفا برای افزایش آگاهی شماست. قبل از هرگونه اقدام، برای تشخیص و درمان حتما از پزشکان متخصص راهنمایی بگیرید: بخش جستجوی پزشکان