بریس‌ها چه تأثیری بر دندان‌ها دارند؟ مراقبت‌ها، عوارض احتمالی و نکات مهم

رسانیکامنبع: https://rasanika.com

وقتی صحبت از اصلاح نامنظمی دندان‌ها یا رفع مشکلات بایت می‌شود، اولین چیزی که معمولاً به ذهن می‌رسد «بریس‌های ارتودنسی» است. این ابزار نسبتاً ساده اما فوق‌العاده تأثیرگذار، سال‌هاست که به دندانپزشکان و متخصصان ارتودنسی کمک می‌کند تا لبخند بیماران را زیباتر، سالم‌تر و عملکرد جویدن را بهتر کنند.
با وجود اینکه اکثر افراد می‌دانند بریس‌ها دندان‌ها را صاف می‌کنند، اما کمتر کسی با جزئیات تأثیرات آن‌ها بر ساختار دهان، استخوان فک، بافت‌های اطراف، سلامت دهان و حتی سبک زندگی آشناست. بسیاری نیز پیش از شروع درمان، نگران درد، طول مدت درمان، احتمال عوارض یا نحوه مراقبت صحیح هستند.

در این مقاله تلاش شده همه‌چیز درباره تأثیر بریس‌ها، مکانیسم عملکرد آن‌ها، مراقبت‌های ضروری در طول درمان و عوارض احتمالی به زبان ساده و قابل‌فهم توضیح داده شود.

بریس‌ها چگونه دندان‌ها را حرکت می‌دهند؟

در نگاه اول ممکن است تصور شود که بریس‌ها صرفاً با فشار مکانیکی، دندان‌ها را به سمت جای درست خود می‌کِشند. اما مکانیسم واقعی، بسیار پیچیده‌تر و علمی‌تر از چیزی است که دیده می‌شود.
وقتی متخصص ارتودنسی براکت‌ها را روی دندان‌ها نصب می‌کند و سیم ارتودنسی را از میان آن‌ها عبور می‌دهد، این سیم نیروی ملایمی در یک جهت مشخص به دندان وارد می‌کند. این نیرو باعث شروع یک فرآیند بیولوژیک در استخوان فک می‌شود:

۱. تحلیل استخوان (Resorption)

در سمت فشاری دندان، استخوان اطراف کم‌کم تحلیل می‌رود تا دندان فضای لازم برای حرکت را پیدا کند.

۲. تشکیل استخوان (Deposition)

در سمت کششی یا مخالف، استخوان جدید ساخته می‌شود تا دندان در موقعیت تازه خود تثبیت شود.

به بیان ساده، بریس‌ها تنها عامل هدایت‌کننده هستند و این خود استخوان است که با بازسازی و شکل‌گیری دوباره، دندان را به محل درست منتقل می‌کند. این فرایند زمان‌بر است و علت اینکه درمان ارتودنسی معمولاً بین ۱۲ تا ۳۰ ماه طول می‌کشد، همین روند طبیعی بدن است.

انواع بریس‌ها و تأثیر آن‌ها بر دندان‌ها

انتخاب نوع ارتودنسی بستگی به سن، شدت مشکلات دندانی، سلیقه بیمار و نظر متخصص دارد. هر نوع بریس مزایا و ویژگی‌های خاص خود را دارد و گاهی حتی تأثیر آن‌ها بر ظاهر لبخند در طول درمان نیز متفاوت است.

مقایسه انواع بریس‌ها

در جدول زیر به‌طور خلاصه ویژگی‌ها و تفاوت‌های اصلی هر نوع بریس آورده شده است:

با اینکه ظاهر و جنس هر نوع بریس متفاوت است، تأثیر اصلی همه آن‌ها یکسان است:
حرکت بیولوژیک و کنترل‌شده دندان‌ها به سمت موقعیت صحیح.

مهم‌ترین تأثیرات بریس‌ها بر دندان‌ها و فک

۱. صاف شدن دندان‌ها و بهبود ظاهر لبخند

اصلی‌ترین هدف ارتودنسی، مرتب کردن دندان‌هاست؛ چه دندان‌های جلو روی هم افتاده باشند، چه فاصله بین آن‌ها وجود داشته باشد، چه فک‌ها نامتقارن باشند.

حرکت دندان‌ها به جایگاه مناسب، نه‌تنها به زیبایی لبخند کمک می‌کند، بلکه تأثیر قابل‌توجهی بر اعتمادبه‌نفس دارد. بسیاری از بیماران بعد از پایان درمان گزارش می‌دهند که لبخند زدن برایشان راحت‌تر شده و در تعاملات اجتماعی احساس بهتری دارند.

۲. بهبود عملکرد جویدن

نامنظمی دندان‌ها معمولاً باعث توزیع نامناسب فشار هنگام جویدن می‌شود. بریس‌ها با تنظیم قرارگیری دندان‌ها:

• فشار مضاعف روی دندان‌های خاص را کاهش می‌دهند

• احتمال شکستگی یا ترک‌خوردگی را کم می‌کنند

• عملکرد جویدن را تقویت می‌کنند

• مشکلات گوارشی ناشی از جویدن ناقص غذا را کاهش می‌دهند

۳. اصلاح بایت (Overbite، Underbite، Crossbite و …)

مشکلات بایت یکی از علل مهم مراجعه به دندانپزشک هستند. اگر بایت اصلاح نشود، احتمال مشکلات زیر افزایش می‌یابد:

• ساییدگی غیرطبیعی دندان‌ها

• درد مفصل فکی (TMJ)

• سردردهای مکرر

• قفل شدن یا صدا دادن فک

بریس‌ها با اعمال نیروهای هدایت‌شده می‌توانند رابطه فک بالا و پایین را به شکل طبیعی و استاندارد برسانند.

۴. جلوگیری از مشکلات آینده

دندان‌های کج باعث گیر غذایی زیاد، دشوار شدن نخ دندان کشیدن و افزایش ریسک پوسیدگی می‌شوند.
با مرتب شدن دندان‌ها، احتمال این مشکلات کاهش چشمگیر پیدا می‌کند.

۵. تأثیر بر بافت لثه

اگر دندان‌ها پیش از ارتودنسی روی هم افتاده باشند، لثه در آن نواحی معمولاً ملتهب و قرمز می‌شود. بریس‌ها پس از اصلاح موقعیت دندان‌ها:

• باعث کاهش التهاب لثه می‌شوند

• دسترسی برای مسواک و نخ ساده‌تر می‌شود

• سلامت کلی لثه بهبود می‌یابد

مراقبت‌های ضروری هنگام استفاده از بریس‌ها

مراقبت‌های صحیح یکی از مهم‌ترین بخش‌های درمان ارتودنسی است. حتی بهترین متخصص هم بدون همکاری بیمار نمی‌تواند نتیجه مطلوب بگیرد. در ادامه مهم‌ترین نکات مراقبتی که باید رعایت شود را بررسی می‌کنیم.

۱. رعایت دقیق بهداشت دهان

به دلیل وجود براکت‌ها، احتمال گیر غذایی و تشکیل پلاک افزایش می‌یابد. بنابراین باید با دقت بیشتری دهان را تمیز کرد:

• مسواک زدن حداقل ۳ بار در روز

• استفاده روزانه از نخ دندان مخصوص ارتودنسی

• استفاده از مسواک بین‌دندانی

• استفاده از دهان‌شویه فلورایددار بر اساس نظر دندانپزشک

2. پرهیز از غذاهای سفت یا چسبنده

غذاهای زیر ممکن است براکت‌ها را بشکنند یا سیم را خم کنند:

• ته‌دیگ سفت

• ذرت بو داده

• آدامس

• آبنبات

• آجیل

• یخ یا خوراکی‌های فوق‌العاده سرد و سخت

اگر براکت‌ها آسیب ببینند، هم درد ایجاد می‌شود و هم طول درمان بیشتر خواهد شد.

۳. مراجعه منظم به متخصص

جلسات تنظیم سیم ارتودنسی بسیار مهم هستند، زیرا:

• نیروی لازم برای حرکت ادامه می‌یابد

• پیشرفت درمان بررسی می‌شود

• مشکلات احتمالی زود تشخیص داده می‌شود

این مراجعات معمولاً هر ۴ تا ۶ هفته یک‌بار انجام می‌شوند.

۴. استفاده از موم ارتودنسی

در روزهای اول ممکن است براکت‌ها به داخل گونه یا لب ساییده شوند. موم ارتودنسی کمک می‌کند این نواحی محافظت شوند تا زخم ایجاد نشود.

۵. مراقبت از سیم‌ها و براکت‌ها

اگر احساس کردید سیم بلند شده یا براکت لق شده است، باید سریعاً به دندانپزشک مراجعه کنید.
گذاشتن آن به حال خود ممکن است باعث آسیب بافت دهان یا عقب افتادن درمان شود.

عوارض احتمالی بریس‌ها و نحوه جلوگیری از آن‌ها

درمان ارتودنسی یکی از کم‌خطرترین درمان‌های دندانپزشکی است، اما مانند هر درمان دیگری ممکن است عوارضی داشته باشد. خوشبختانه تقریباً تمام این مشکلات قابل پیشگیری هستند.

۱. درد و حساسیت دندان

طبیعی‌ترین عارضه ارتودنسی در روزهای اول یا بعد از هر جلسه تنظیم، درد و فشار خفیف است. این درد معمولاً در ۳ تا ۵ روز کاهش می‌یابد.

راه‌های کاهش درد

• مصرف غذاهای نرم مثل سوپ

• کمپرس سرد

• مسکن‌های سبک با تجویز دندانپزشک

۲. زخم دهان

براکت‌ها گاهی باعث ساییدگی داخل دهان می‌شوند. استفاده از موم ارتودنسی، آب نمک گرم و رعایت بهداشت این مشکل را کاهش می‌دهد.

۳. پوسیدگی دندان

اگر بهداشت رعایت نشود، احتمال پوسیدگی یا لکه‌های سفید (لکه‌های گچی) افزایش می‌یابد.

جلوگیری از پوسیدگی تنها با مسواک‌زدن اصولی، نخ دندان و مراجعه منظم به دندانپزشک امکان‌پذیر است.

۴. تحلیل ریشه

این مشکل نادر است اما در برخی بیماران ممکن است بخشی از ریشه دندان در طول ارتودنسی تحلیل برود.
علت آن معمولاً ژنتیک یا مدت‌زمان طولانی درمان است.
این موضوع با عکس‌های دوره‌ای توسط متخصص کنترل می‌شود.

۵. برگشت دندان‌ها بعد از ارتودنسی

اگر بعد از پایان درمان از ریتینر (پلاک نگهدارنده) استفاده نشود، احتمال بازگشت دندان‌ها وجود دارد.

چه کسانی بهترین نتیجه را از ارتودنسی می‌گیرند؟

هر فردی که دندان‌های نامرتب یا مشکلات بایت دارد می‌تواند از ارتودنسی بهره ببرد، اما برخی افراد نتیجه بهتری می‌گیرند:

• نوجوانانی که رشد فک هنوز کامل نشده

• افرادی که همکاری بالایی در رعایت بهداشت دارند

• بیمارانی که به جلسات منظم ارتودنسی پایبند هستند

• کسانی که سیگار یا قلیان مصرف نمی‌کنند

• افراد بدون مشکلات شدید لثه

البته تصمیم نهایی بر اساس معاینه دندانپزشک گرفته می‌شود.

نقش دندانپزشک و متخصص ارتودنسی در موفقیت درمان

هیچ درمان ارتودنسی موفقی بدون حضور فعال متخصص ارتودنسی امکان‌پذیر نیست.
دندانپزشک در مراحل زیر نقش کلیدی دارد:

• تشخیص دقیق نوع مشکل

• تهیه تصاویر رادیولوژی لازم

• انتخاب بهترین نوع بریس

• طراحی نقشه درمان

• تنظیم دوره‌ای سیم‌ها

• کنترل سلامت لثه و استخوان

• رفع مشکلات احتمالی مانند شکستگی براکت

• بررسی نتایج و استفاده از ریتینر پس از پایان درمان

مراجعه منظم به متخصص، سرعت درمان را افزایش می‌دهد و از بروز مشکلات جلوگیری می‌کند.

نکات مهمی که قبل و حین ارتودنسی باید بدانید

۱. ارتودنسی محدودیت سنی ندارد

هرچند بهترین سن درمان معمولاً بین ۱۲ تا ۱۸ سال است، اما بزرگسالان نیز به‌راحتی می‌توانند از ارتودنسی بهره‌مند شوند.

۲. درد ارتودنسی طبیعی است اما شدید نیست

درد معمولاً خفیف و قابل‌تحمل است و پس از چند روز کاهش می‌یابد.

۳. طول درمان در افراد مختلف متفاوت است

عوامل زیر در سرعت درمان نقش دارند:

• شدت نامرتبی

• نوع بریس

• همکاری بیمار

• وضعیت سلامت لثه

• سن بیمار

۴. برخی مشکلات با ارتودنسی به‌تنهایی برطرف نمی‌شوند

در مواردی مثل فک بسیار کوچک یا بزرگ، ممکن است نیاز به جراحی فک وجود داشته باشد. تصمیم‌گیری در این موارد بر عهده متخصص است.

۵. ریتینر مهم‌تر از چیزی است که فکر می‌کنید

بسیاری از افرادی که بعد از ارتودنسی ریتینر را جدی نمی‌گیرند، دچار برگشت دندان‌ها می‌شوند.
استفاده منظم از ریتینر، تضمین‌کننده ماندگاری لبخند جدید شماست.

زندگی روزمره با بریس؛ تجربه‌ای هم چالش‌برانگیز و هم هیجان‌انگیز

بسیاری از بیماران در هفته‌های اول نگران ظاهر بریس‌ها هستند. اما برخلاف تصورشان، معمولاً در چند روز به ظاهر جدید خود عادت می‌کنند. حتی تعدادی از بیماران گزارش می‌دهند که بریس‌ها برایشان نوعی انگیزه ایجاد کرده تا بیشتر مراقب لبخندشان باشند.

در این مدت بهتر است:

• در محیط‌های رسمی با اعتمادبه‌نفس لبخند بزنید

• از غذاهای نرم شروع کنید

• اگر براکت اذیت می‌کند فوراً به دندانپزشک اطلاع دهید

• در فعالیت‌های ورزشی از محافظ دهان استفاده کنید

جالب است بدانید با اینکه بیماران در طول درمان ممکن است چالش‌هایی مثل درد خفیف یا محدودیت غذایی داشته باشند، اما تقریباً همه بعد از پایان درمان معتقدند که «نتیجه ارزشش را داشته است».

آیا ارتودنسی فقط جنبه زیبایی دارد؟

پاسخ کوتاه: خیر.

ارتودنسی یک درمان کاملاً پزشکی است که هدف اصلی آن اصلاح عملکرد جویدن، کاهش احتمال پوسیدگی، جلوگیری از مشکلات آینده و کمک به سلامت دهان است. زیبایی لبخند تنها یکی از مزایای جانبی آن است.

بسیاری از بیمارانی که تنها با هدف زیبایی رجوع می‌کنند، در طول درمان متوجه بهبودهایی می‌شوند که پیش‌تر به آن توجه نکرده بودند؛ از جمله:

• کاهش درد فک

• کمتر شدن صدا دادن مفصل

• بهبود تنفس دهانی

• کاهش سردردهای مزمن

• افزایش سلامت لثه

ارتودنسی در واقع ترکیبی از درمان زیبایی و درمان عملکردی است.

هزینه ارتودنسی چگونه تعیین می‌شود؟

هزینه ارتودنسی به عوامل مختلفی بستگی دارد:

• نوع بریس

• میزان پیچیدگی درمان

• سن بیمار

• طول مدت درمان

• نیاز به درمان‌های تکمیلی مثل جرم‌گیری یا جراحی

• تجربه و مهارت دندانپزشک

اگر قصد شروع درمان دارید، بهترین کار مراجعه به دندانپزشک و دریافت طرح درمان اختصاصی است.

ارتودنسی برای کودکان؛ چرا زود شروع کردن مهم است؟

تشخیص زودهنگام مشکلات فکی در کودکان بسیار مهم است. معمولاً بهتر است کودک در سن ۷ سالگی برای اولین بار توسط متخصص ارتودنسی معاینه شود.

مزایای شروع زودهنگام:

• هدایت رشد فک

• جلوگیری از مشکلات شدید آینده

• کاهش احتمال جراحی

• کوتاه‌تر شدن مدت درمان در نوجوانی

در کودکان، ارتودنسی فواید بلندمدت دارد و نقش مهمی در زیبایی و سلامت آینده آن‌ها بازی می‌کند.

جمع‌بندی: بریس‌ها فراتر از ابزار زیبایی لبخند

بریس‌ها یکی از مؤثرترین و پایدارترین روش‌های اصلاح مشکلات دندان و فک هستند. تأثیرات مثبت آن‌ها شامل:

• صاف شدن دندان‌ها

• بهبود سلامت دهان

• اصلاح بایت

• افزایش اعتمادبه‌نفس

• جلوگیری از مشکلات آینده

هرچند استفاده از بریس‌ها نیاز به مراقبت و صبوری دارد، اما نتیجه نهایی معمولاً باعث رضایت بیماران می‌شود.
اگر شما هم به فکر اصلاح دندان‌ها هستید، بهترین کار این است که با یک دندانپزشک یا متخصص ارتودنسی مشورت کنید تا بر اساس شرایط شما، بهترین گزینه درمانی پیشنهاد شود.

این درمان سرمایه‌گذاری بلندمدتی بر سلامت و زیبایی لبخند شماست؛ سرمایه‌گذاری‌ای که سال‌ها بعد نیز از انجام آن خوشحال خواهید بود.