چطور ذهنی منعطف داشته باشیم و آرام‌تر زندگی کنیم
منبع: https://rasanika.com
انعطاف‌پذیری روانشناختی
یکی از تعاریف انعطاف‌پذیری روانشناختی، ظرفیت ارتباط با زمان حال و عمل کردن بر اساس اهداف بلندمدت به جای تمایلات کوتاه‌مدت است. انعطاف‌پذیری روانشناختی به افراد این امکان را می‌دهد که با تغییرات محیطی سازگار شوند و به روش‌های جدید، خلاقانه و سالمی که با اهداف و ارزش‌های فرد همسو هستند، واکنش نشان دهند. این توانایی نقش مهمی در سلامت و رفاه روانی دارد.
دکتر ریچل گلدمن، روانشناس و استادیار بالینی در دانشکده پزشکی دانشگاه نیویورک، توضیح می‌دهد:
«انعطاف‌پذیری روانشناختی به این معنی است که در لحظه حال بمانیم و پذیرای تجربه هر فکر یا احساسی باشیم، سپس اقدامی انجام دهیم که با ارزش‌های ما همسو باشد.»
در زندگی روزمره، انعطاف‌پذیری روانشناختی به افراد اجازه می‌دهد تا رفتارها و روال‌های خود را تنظیم کنند تا به طور مؤثر به خواسته‌های موقعیت پاسخ دهند، به گونه‌ای که در جهت اهداف فرد باشد و با باورهای اصلی او مطابقت داشته باشد.
ویژگی‌های انعطاف‌پذیری
برخی از عناصر کلیدی انعطاف‌پذیری عبارتند از:
حضور در زمان حال:
افراد انعطاف‌پذیر از آنچه در دنیای اطرافشان در لحظه حال اتفاق می‌افتد آگاه هستند. آن‌ها به جای غرق شدن در گذشته یا نگرانی درباره آینده، تمرکز خود را بر زمان حال می‌گذارند. گلدمن می‌گوید: «اگر در گذشته غرق شویم یا بر آینده تمرکز کنیم، ممکن است بر اساس ارزش‌ها و اهداف خود تصمیم نگیریم.»
گشودگی:
انعطاف‌پذیری مستلزم پذیرش تجربیات و دیدگاه‌های جدید است. افراد انعطاف‌پذیر به جای گیر کردن در الگوهای ناکارآمد، می‌توانند به موقعیت‌ها از زاویه‌ای تازه نگاه کنند و در صورت نیاز، مسیر خود را تغییر دهند.
پذیرش:
افراد انعطاف‌پذیر مایل‌اند طیف وسیعی از احساسات، حتی احساسات دشوار را تجربه کنند. آن‌ها به جای سرکوب یا اجتناب از احساسات، آن‌ها را می‌پذیرند و از این تجربه‌ها برای رشد و معنا بخشیدن به زندگی خود استفاده می‌کنند.
گلدمن می‌گوید: «اگر پیش از پاسخ دادن مکث کنیم، می‌توانیم موقعیت را درست‌تر ارزیابی کنیم، در زمان حال بمانیم، و تصمیمی بگیریم که با ارزش‌هایمان همسو باشد، نه صرفاً بر اساس هیجانات لحظه‌ای.»
درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT)
انعطاف‌پذیری روانشناختی را می‌توان از طریق درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) افزایش داد. این نوع روان‌درمانی به افراد کمک می‌کند تا با تغییرات درونی و بیرونی سازگار شوند و در عین حال به ارزش‌ها و اهداف خود پایبند بمانند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که این درمان می‌تواند استرس را کاهش دهد و به بهبود رفاه عمومی کمک کند.
نمونه‌هایی از انعطاف‌پذیری
پذیرش احساسات دشوار: فردی که اضطراب دارد، می‌آموزد افکار و احساسات خود را بدون قضاوت بپذیرد و آرام‌تر واکنش نشان دهد.
مقابله با موانع: فردی که شغل خود را از دست داده است، با حفظ نگرش مثبت و اقدام برای یافتن فرصت‌های جدید، انعطاف‌پذیری خود را نشان می‌دهد.
مدیریت احساسات شدید: انعطاف‌پذیری به افراد کمک می‌کند احساسات شدید را بپذیرند بدون اینکه در آن‌ها غرق شوند.
یافتن رضایت خاطر: این ویژگی به افراد اجازه می‌دهد درک عمیق‌تری از زندگی و اهداف خود پیدا کنند و رفتارشان را با ارزش‌های اصلی خود هماهنگ سازند.
اهمیت انعطاف‌پذیری برای سلامت روان
گلدمن می‌گوید: «انعطاف‌پذیری روانشناختی می‌تواند استرس، اضطراب و افسردگی را کاهش دهد و اعتمادبه‌نفس، عزت‌نفس و روابط سالم‌تر را تقویت کند.»
افراد انعطاف‌پذیر توانایی رها شدن از الگوهای فکری و رفتاری منفی را دارند و می‌توانند به جای واکنش‌های سفت و سخت، پاسخ‌های سازگارانه‌تری بدهند. این توانایی باعث می‌شود بهتر با چالش‌ها روبه‌رو شوند، استرس را مدیریت کنند و احساس رفاه بیشتری داشته باشند.
پژوهش‌ها نشان داده‌اند افرادی که سطوح بالاتری از انعطاف‌پذیری دارند، هنگام مواجهه با موانع کاری یا شخصی، عملکرد مؤثرتری دارند و به ارزش‌های خود پایبند می‌مانند.
راه‌های تقویت انعطاف‌پذیری ذهنی
۱. تمرین ذهن‌آگاهی:
ذهن‌آگاهی یعنی حضور آگاهانه در لحظه حال. این تمرین می‌تواند از طریق مراقبه، یوگا یا تنفس عمیق انجام شود و به افزایش آگاهی و تمرکز کمک کند.
۲. پذیرش افکار و احساسات:
بپذیرید که ناراحتی و عدم قطعیت بخشی طبیعی از زندگی است. احساسات خود را بدون قضاوت تجربه کنید و آن‌ها را فرصتی برای یادگیری بدانید.
۳. به چالش کشیدن افکار بی‌فایده:
به جای تمرکز بر مثبت یا منفی بودن افکار، بپرسید آیا این فکر مفید است یا خیر. به جای فکر «من شکست‌خورده‌ام»، بگویید «نمی‌دانم موفق می‌شوم یا نه، اما تمام تلاشم را می‌کنم.»
۴. پذیرفتن تجربیات جدید:
از محدوده امن خود فراتر بروید. با افراد متفاوت گفتگو کنید، کتاب‌ها یا فیلم‌های جدید ببینید و ذهن خود را برای یادگیری باز نگه دارید.
۵. در نظر گرفتن دیدگاه‌های دیگران:
گوش دادن به دیدگاه‌های متنوع باعث رشد همدلی و انعطاف فکری می‌شود.
۶. ایجاد طرز فکر رشد:
باور داشته باشید که توانایی یادگیری و رشد دارید. چالش‌ها را فرصتی برای پیشرفت ببینید، نه تهدیدی برای شکست.
گلدمن تأکید می‌کند: «ما نمی‌توانیم آینده را پیش‌بینی کنیم، پس با کنجکاوی وارد موقعیت‌ها شوید. بیشتر موقعیت‌ها سیاه یا سفید نیستند.»
انعطاف‌پذیری روانشناختی یک مهارت در حال رشد است که نیاز به تمرین و آگاهی مداوم دارد. با تقویت این توانایی، می‌توانید سلامت روان، رفاه شخصی و روابط خود را بهبود بخشید.
سوالات متداول
آیا انعطاف‌پذیر بودن یک طرز فکر است؟
بله. انعطاف‌پذیری تا حد زیادی به نوع نگرش و طرز فکر فرد نسبت به زندگی و چالش‌ها بستگی دارد.
به چه شخصیتی انعطاف‌پذیر گفته می‌شود؟
شخصی که می‌تواند خود را با شرایط مختلف وفق دهد، احساسات و افکارش را بپذیرد، از اشتباهات بیاموزد و رفتارهایش را با ارزش‌ها و اهداف واقعی خود هماهنگ سازد.