چرا ذهن ما اسیر دنیای "اگرها" می‌شود؟
منبع: https://rasanika.com
تفکر خلاف واقع: چرا ما روی آنچه می‌توانست باشد، مکث می‌کنیم؟
در روانشناسی، تفکر خلاف واقع تمایل ما به نشخوار ذهنی درباره گذشته و پرسش‌های «چه می‌شد اگر» و «کاش» است. در این نوع تفکر، افراد تصور می‌کنند که اگر مسیر متفاوتی را در پیش می‌گرفتند یا تصمیمات متفاوتی می‌گرفتند، نتایج متفاوتی حاصل می‌شد.
نیکولت لینزا، مشاور بالینی، می‌گوید: «وقتی اضطراب فعال می‌شود، افراد اغلب فکر می‌کنند که اگر اوضاع طور دیگری پیش می‌رفت یا انتخاب‌های متفاوتی داشتند، چه اتفاقی می‌افتاد.»
انواع تفکر خلاف واقع
۱. تفکر خلاف واقع رو به بالا
این نوع تفکر بر این تمرکز دارد که گذشته می‌توانست بهتر باشد. نمونه‌ها شامل:
فرصت‌های از دست رفته: مثل از دست دادن فرصت شغلی یا مالی یا موفقیت همکار به جای خودمان.
تمرکز روی جدایی یا شکست‌ها: مثل آرزو کردن اینکه کاش زمان بیشتری برای رابطه صرف می‌کردیم یا تصمیم متفاوتی می‌گرفتیم.
مطالعات نشان می‌دهند که تفکر خلاف واقع رو به بالا با احساس افسردگی و ناراحتی مرتبط است.
۲. تفکر خلاف واقع رو به پایین
این نوع تفکر به این می‌اندیشد که گذشته می‌توانست بدتر باشد. نمونه‌ها شامل:
پس از یک تصادف رانندگی، تصور سناریوهای بدتر و آسیب‌های جدی‌تر.
احساس خوش‌شانسی یا سپاسگزاری از اینکه بحران یا آسیبی از ما دور مانده است.
این نوع تفکر می‌تواند به تنظیم احساسات و افزایش سپاسگزاری کمک کند، اما در عین حال ممکن است باعث نگرانی یا احساس گناه شود.
مزایا و خطرات تفکر خلاف واقع
تفکر خلاف واقع بخشی طبیعی از تجربه انسانی است و می‌تواند مفید باشد:
درس گرفتن از اشتباهات: ما را به تصمیم‌گیری آگاهانه‌تر و پیش‌بینی نتایج احتمالی هدایت می‌کند.
تقویت خلاقیت: با تشویق به تفکر خارج از چارچوب، ایده‌ها و راه‌حل‌های جدید ایجاد می‌کند.
با این حال، مشکلات آن شامل:
گرفتار شدن در گذشته: تمرکز بیش از حد روی چیزی که قابل تغییر نیست.
نشخوار فکری و پشیمانی: که می‌تواند سلامت روان را تحت تأثیر قرار دهد.
نشانه‌های هشداردهنده:
تمرکز بیش از حد روی گذشته تا حدی که زندگی روزمره مختل شود.
بی‌خوابی یا اضطراب مداوم.
سرزنش خود و افسردگی نسبت به گذشته.
راهکارهایی برای مهار تفکر خلاف واقع
تمرکز بر زمان حال:
شارلین گتونز، روان‌درمانگر، پیشنهاد می‌کند که افکار خود را روی واقعیت این لحظه متمرکز کنید تا بتوانید تصمیم‌های بعدی را آگاهانه‌تر بگیرید.
تکنیک «ایست»: چهار مرحله ساده برای برگشتن به حال:
متوجه شوید: «الان دارم چه فکری می‌کنم؟»
یک نفس عمیق بکشید.
به حواس پنج‌گانه خود توجه کنید: چه می‌بینید، می‌شنوید، می‌چشید، می‌بوید و حس می‌کنید؟
با هوشیاری به مسیر فعلی برگردید و انتخاب کنید که توجه خود را به کجا معطوف کنید.
مهربانی با خود:
اشتباه کردن بخشی طبیعی از زندگی است. با خودتان همدردی کنید و بپذیرید که هیچ مسیر بی‌نقصی وجود ندارد.
جمع‌بندی
تفکر خلاف واقع می‌تواند ابزار مفیدی برای یادگیری از گذشته و برنامه‌ریزی بهتر برای آینده باشد، اما گیر افتادن در چرخه‌ای بی‌پایان از «چه می‌شد اگر» مفید نیست. ایجاد تعادل سالم بین گذشته‌نگری آموزنده و تمرکز بر حال، همراه با مهربانی با خود و تمرین خودآگاهی، کلید حفظ سلامت روان است.