نظریه تاکسی: نقش زمان مناسب در شروع و دوام رابطه‌های عاشقانه
منبع: https://rasanika.com
نظریه تاکسی؛ واقعیتی ساده یا کلیشه‌ای زیان‌بار؟
آیا تا به حال با کسی بوده‌اید که آماده‌ی تعهد به شما نبوده، اما مدت کوتاهی پس از جدایی‌تان، شاهد بوده‌اید که او با فرد دیگری وارد رابطه‌ای جدی شده است؟ شاید فکر کرده باشید که شما برای رابطه‌ی بلندمدت مناسب نبودید، یا شاید طبق نظریه‌ی «تاکسی»، آن شخص هنوز احساس نکرده بود که زمان مناسبی برای تعهد فرا رسیده است.
با اینکه این نظریه در ظاهر جذاب به نظر می‌رسد، بسیاری از متخصصان آن را دگرجنس‌گراهنجار، جنسیت‌زده و زن‌ستیز می‌دانند. با این حال، از آن‌جا که بعضی‌ها باور دارند در برخی موارد واقعیت‌هایی را منعکس می‌کند، ارزش بررسی دارد.
درک نظریه تاکسی
نظریه تاکسی ایده‌ای است که بر رفتار مردان متمرکز است و می‌گوید آنها بر اساس «زمان‌بندی» متعهد می‌شوند، نه بر اساس شریک زندگی‌شان. آفتون ترنر، درمانگر روابط، توضیح می‌دهد:
«وقتی مردی تصمیم می‌گیرد که برای ازدواج آماده است، مانند تاکسی‌ای است که چراغش را روشن کرده؛ یعنی در دسترس و پذیرای تعهد است. در این مرحله، کمتر مهم است که با چه کسی است و بیشتر مسئله‌ی زمان مطرح است.»
اما همان‌طور که مشخص است، این دیدگاه اشکالات جدی دارد. تامی نلسون، نویسنده و روان‌درمانگر، می‌گوید:
«این نظریه مختص یک جنسیت است و هیچ پشتوانه‌ی علمی ندارد. در واقع، بر پایه‌ی روابط دگرجنس‌گرا و نقش‌های کلیشه‌ای بنا شده است.»
جالب است بدانیم که منشأ این نظریه نه از پژوهش‌های علمی، بلکه از سریال سکس و شهر است. در آن‌جا، شخصیت میراندا می‌گوید: «مردان مثل تاکسی هستند؛ وقتی در دسترس‌اند، چراغشان را روشن می‌کنند.»
ترنر می‌گوید مشکل اینجاست که نظریه فقط بر نقش مرد تمرکز دارد و انتخاب زنان را نادیده می‌گیرد:
«ما معمولاً این نظریه را علیه مردان مطرح می‌کنیم، اما فراموش می‌کنیم که زنان هم انتخاب می‌کنند که سوار چه تاکسی شوند.»
چرا این نظریه آسیب‌زا است؟
نظریه تاکسی روابط انسانی را بیش از حد ساده می‌کند. طبق این دیدگاه، مردان زمانی متعهد می‌شوند که «آماده» باشند، بدون آنکه احساسات، ارتباط عاطفی یا ویژگی‌های شریکشان را در نظر بگیرند. این تصور، نه‌تنها به مردان اعتبار تصمیم‌گیری آگاهانه نمی‌دهد، بلکه روابط را به فرآیندی مکانیکی و زمان‌محور تقلیل می‌دهد.
از نظر سلامت روان، این نظریه برای هیچ‌کس مفید نیست. برای زنان، می‌تواند منبع ناامنی شود؛ اینکه آیا شریکشان آنها را واقعاً به خاطر خودشان انتخاب کرده یا فقط چون «زمانش رسیده بود». برای مردان نیز ممکن است این سؤال را ایجاد کند که آیا رابطه‌شان از سر عشق است یا صرفاً نتیجه‌ی فشار زمانی.
ترنر می‌گوید:
«فشار زیادی برای رسیدن به نقطه‌ی آرامش یا ازدواج وجود دارد. اما هر کسی جدول زمانی مخصوص به خود را دارد. مقایسه‌ی مسیر زندگی‌تان با دیگران یا با تصاویر رسانه‌ای، تنها باعث اضطراب می‌شود.»
انتقادات و محدودیت‌ها
به گفته‌ی کارشناسان، نظریه تاکسی بیش از آنکه توضیحی علمی برای رفتار انسان باشد، یک تفسیر فرهنگی است.
ترنر می‌گوید:
«این بیشتر شبیه نظریه‌ای درباره‌ی قرار ملاقات است تا یک دیدگاه واقعی درباره‌ی روابط متعهدانه. شاید توضیح دهد چرا فردی آماده‌ی تعهد نبوده، اما درباره‌ی نحوه‌ی رفتار او در رابطه چیزی نمی‌گوید.»
افزون بر این، زنان نیز ممکن است تحت تأثیر زمان‌بندی تصمیم به تعهد بگیرند. نلسون این پدیده را «نظریه صندلی‌های موسیقی» می‌نامد:
«وقتی زنان احساس کنند زمان مناسبی برای تشکیل خانواده یا ثبات رسیده، ممکن است با فردی که در آن زمان در کنارشان است وارد رابطه‌ی جدی شوند.»
در نهایت، این نظریه با تمرکز بر روابط دگرجنس‌گرایانه، نقش افراد غیرباینری و کسانی را که خارج از قالب‌های سنتی جنسیت قرار می‌گیرند، نادیده می‌گیرد.
چگونه می‌توان از این نظریه برداشت مفیدتری داشت؟
با وجود نقدهای فراوان، می‌توان از نظریه تاکسی برای تأمل بر انگیزه‌های شخصی استفاده کرد. آیا واقعاً می‌خواهیم متعهد شویم چون احساس عشق و آمادگی داریم، یا صرفاً چون فکر می‌کنیم «زمانش رسیده»؟
نلسون توضیح می‌دهد که بسیاری از زوج‌ها ممکن است در زمان مناسب برای تشکیل خانواده وارد رابطه شوند، اما وقتی مسئولیت‌ها و استرس‌های جدید ظاهر می‌شوند، از انتخاب خود دچار تردید شوند. او می‌گوید:
«این مسئله فقط به زمان ربط ندارد، بلکه به آمادگی ذهنی و عاطفی برای نقش‌های مشترک زندگی هم مربوط است.»
ترنر نیز توصیه می‌کند پیش از تصمیم‌گیری برای ازدواج یا تعهد، زمانی را برای شناخت خود اختصاص دهید:
«از تأثیر فشارهای بیرونی آگاه باشید. آرامش یافتن یعنی یافتن فرد مناسب در زمان مناسب، نه صرفاً یافتن کسی در زمانی که دیگران از شما انتظار دارند.»
جمع‌بندی
نظریه تاکسی شاید هرگز به مجلات علمی راه پیدا نکند، اما نمونه‌ای از چگونگی شکل‌گیری باورهای عامیانه درباره‌ی روابط است. این نظریه را نباید جدی گرفت، بلکه باید از آن به‌عنوان فرصتی برای درک بهتر خود و نیازهای عاطفی‌مان استفاده کرد.
ترنر در پایان می‌گوید:
«حتی اگر رابطه‌ای بر اساس زمان‌بندی شکل گرفته باشد، می‌توان آن را بازسازی کرد. دوباره با هم وقت بگذرانید، اهداف مشترک بنویسید و آگاهانه برای تقویت پیوندتان تلاش کنید.»