صبح‌ها پرانرژی یا همیشه خسته؟ دلیلش ساعت زیستی شماست
منبع: https://rasanika.com
اگر تا به حال خود را «فرد سحرخیز» یا «فرد شب‌زنده‌دار» نامیده‌اید، در واقع به کرونوتایپ خود اشاره کرده‌اید. کرونوتایپ تفاوت طبیعی فردی است که می‌تواند بر میزان و کیفیت خواب تأثیر بگذارد، به‌ویژه اگر شغل یا تعهداتی دارید که با برنامه‌ی شما همخوانی ندارد.
کرونوتایپ چیست؟
کرونوتایپ تمایل طبیعی هر فرد برای خوابیدن و بیدار شدن در ساعات مشخص است. این ویژگی بر میزان هوشیاری یا خستگی شما در طول روز و زمان بهره‌وری بیشتر تأثیر دارد. کرونوتایپ با ریتم شبانه‌روزی مرتبط است که فرآیندهای فیزیولوژیکی بدن، از جمله چرخه خواب و بیداری را در توالی ۲۴ ساعته هماهنگ می‌کند.
کرونوتایپ با مدت خواب یکسان نیست، اما می‌تواند بر آن تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، فرد سحرخیز برای بیدار شدن در ساعت ۷:۳۰ صبح احتمالاً خواب کافی دارد، در حالی که فرد شب‌زنده‌دار ممکن است کمبود خواب داشته باشد.
تحقیقات نشان داده است که کرونوتایپ در طول زندگی تغییر می‌کند. کودکان مهدکودکی معمولاً زود از خواب بیدار می‌شوند، نوجوانان دیرتر می‌خوابند و بیدار می‌شوند و این الگو تا حدود ۱۹ سالگی اوج می‌گیرد. سپس در بزرگسالی، تمایل به بیدار شدن زودتر بازمی‌گردد. مردان معمولاً قبل از ۴۰ سالگی کرونوتایپ دیرتری نسبت به زنان دارند، اما بعد از ۴۰ سالگی کرونوتایپ زودتری دارند.
دسته‌بندی کرونوتایپ
محققان کرونوتایپ را به سه دسته اصلی تقسیم کرده‌اند:
سحرخیز: تمایل به بیدار شدن و زود خوابیدن
شب‌زنده‌دار: تمایل به دیر بیدار شدن و دیر خوابیدن
متوسط: جایی بین صبح و عصر
بسیاری از مردم در طیف میانه قرار دارند. برخی محققان کرونوتایپ چهارمی را نیز مطرح کرده‌اند:
دووجهی: ترکیبی از ویژگی‌های صبحگاهی و شامگاهی
کشف کرونوتایپ
اگر مطمئن نیستید کرونوتایپ شما کدام است، می‌توانید پرسشنامه صبحگاهی-عصرگاهی را انجام دهید. یکی از محبوب‌ترین ارزیابی‌ها، آزمون کرونوتایپ مایکل بروس است که بر اساس حیوانات چهار دسته را معرفی می‌کند:
شیر: سحرخیز
گرگ: شب‌زنده‌دار
خرس: متوسط، بیشترین بهره‌وری قبل از ظهر
دلفین: دووجهی، بهره‌وری بین ۱۰ صبح تا ۲ بعدازظهر
این آزمون سرگرم‌کننده است، اما اعتبار علمی کاملی ندارد.
چرا افراد کرونوتایپ‌های متفاوت دارند؟
تفاوت کرونوتایپ ممکن است محصول تکامل انسان باشد. مطالعه‌ای روی یک قبیله شکارچی-گردآورنده در تانزانیا نشان داد افراد به نوبت می‌خوابیدند تا گروه همیشه محافظ داشته باشد.
تأثیر کرونوتایپ بر خواب
خواب کافی برای سلامت ضروری است. کرونوتایپ می‌تواند با برنامه‌های کاری یا مدرسه همخوانی نداشته باشد، به‌ویژه برای افراد شب‌زنده‌دار که معمولاً کم‌خوابی و کیفیت پایین خواب را تجربه می‌کنند. این افراد بیشتر در معرض «پرواززدگی اجتماعی» هستند که می‌تواند خطر بیماری‌های قلبی را افزایش دهد.
افراد صبحگاهی سریع‌تر با تغییرات برنامه خواب سازگار می‌شوند، اما ممکن است در فعالیت‌های اجتماعی دیرهنگام مشکل داشته باشند. کرونوتایپ افراد معمولاً قابل تغییر نیست، بنابراین نوجوانان و شب‌زنده‌داران ممکن است با برنامه‌های زودهنگام مدرسه یا کار مشکل داشته باشند.
مطالعات نشان داده است که اگر افراد شب‌زنده‌دار بتوانند برنامه‌ای انعطاف‌پذیر داشته باشند، کیفیت و کمیت خوابشان بهبود می‌یابد.