علائم و نشانه‌های اختلال شخصیت وابسته
منبع: https://rasanika.com
اختلال شخصیت وابسته چیست؟
اختلال شخصیت وابسته یکی از اختلالات خوشه C است؛ گروهی از مشکلات سلامت روان که با اضطراب، ترس و رفتارهای اجتنابی یا نیازمندانه مشخص می‌شوند. در این اختلال، فرد برای نیازهای عاطفی و حتی جسمی خود بیش از حد به دیگران وابسته می‌شود و اغلب برای تصمیم‌گیری‌های روزمره نیز به دیگران متکی است.
افراد مبتلا معمولاً وقتی تنها هستند احساس درماندگی می‌کنند، زیرا باور دارند که قادر به مراقبت از خود نیستند.
انجمن روان‌پزشکی آمریکا تأکید می‌کند که این اختلال با الگوی پایدار نیازمندی، وابستگی و مطیع بودن مشخص می‌شود و در نقطه مقابل رفتارهای مستقل و خودکفا قرار دارد.
در ادامه، علائم، علل، نحوه تشخیص، روش‌های درمان و راهبردهای مقابله با این اختلال مرور می‌شود.
علائم اختلال شخصیت وابسته
به گفته ایمی داراموس (PsyD)، روان‌شناس بالینی، علائم رایج این اختلال شامل موارد زیر است:
احساس ناراحتی یا اضطراب شدید هنگام تنها بودن
ترس عمیق از رها شدن
ناتوانی در پذیرش مسئولیت‌های فردی
نیاز زیاد به راهنمایی، اطمینان و حمایت
مشکل در تصمیم‌گیری—even تصمیمات ساده مانند انتخاب غذا یا لباس
احساس راحتی بیشتر زمانی که فرد دیگری تصمیم‌گیری می‌کند
حساسیت بالا به انتقاد یا عدم تأیید
ناتوانی در مخالفت با دیگران از ترس طرد شدن
احساس درماندگی و ناامیدی پس از پایان روابط
بی‌میلی نسبت به چالش‌های جدید
اعتمادبه‌نفس پایین و نگاه بدبینانه
این علائم معمولاً از کودکی یا اوایل بزرگسالی (پیش از ۳۰ سالگی) بروز می‌کنند.
علل اختلال شخصیت وابسته
علت دقیق این اختلال مشخص نیست، اما عوامل زیر می‌توانند نقش داشته باشند:
1. روابط توهین‌آمیز
افرادی که در روابط آسیب‌زا بوده‌اند، بیشتر در معرض ابتلا قرار دارند. پژوهش‌های سال ۲۰۱۷ نشان می‌دهند که بسیاری از افراد مبتلا، سابقه قرار گرفتن در روابط ناسالم، سوءاستفاده جسمی یا خیانت را دارند.
2. تجربیات آسیب‌زای کودکی
کودک‌آزاری (جسمی، جنسی یا عاطفی)، بی‌توجهی والدین یا بیماری‌های جدی دوران کودکی می‌توانند زمینه‌ساز این اختلال باشند.
3. ژنتیک
به نظر می‌رسد برخی ویژگی‌های شخصیتی مانند وابستگی زیاد و تحمل کم ریسک ارثی باشند. داشتن یکی از اعضای خانواده با اختلالات اضطرابی یا شخصیت وابسته نیز خطر ابتلا را افزایش می‌دهد.
4. عوامل فرهنگی
برخی فرهنگ‌ها یا باورهای اجتماعی ـ مذهبی ممکن است بر اطاعت، فروتنی یا وابستگی به قدرت تأکید کنند. البته ادب یا انفعال به‌تنهایی نشانه بیماری نیست.
تشخیص اختلال شخصیت وابسته
تشخیص توسط متخصص سلامت روان انجام می‌شود و شامل مراحل زیر است:
بررسی سابقه پزشکی و خانوادگی
آزمون‌های شخصیت معتبر
مصاحبه بالینی برای بررسی انگیزه‌ها، افکار و الگوهای رفتاری
معاینات جسمی یا آزمون‌های تکمیلی برای排除 سایر بیماری‌ها
ارزیابی معیارهای DSM-5
وجود مشکلات همراه مانند افسردگی، اضطراب، مصرف مواد یا افکار خودکشی نیز باید بررسی و همزمان درمان شود.
درمان اختلال شخصیت وابسته
درمان به فرد کمک می‌کند نسخه‌ای سالم‌تر و متعادل‌تر از ویژگی‌های شخصیتی طبیعی خود ایجاد کند. روش‌های درمانی شامل:
1. روان‌درمانی فردی
گونه‌هایی مانند CBT، DBT یا روان‌درمانی پویشی می‌توانند الگوهای فکری ناسالم را اصلاح کرده و استقلال فرد را تقویت کنند.
2. گروه‌درمانی
ارتباط در گروه کمک می‌کند الگوهای وابستگی سریع‌تر شناسایی شوند و فرد از تجربیات دیگران بیاموزد.
3. دارودرمانی
اگر اضطراب یا افسردگی همراه وجود داشته باشد، پزشک ممکن است داروهای ضدافسردگی یا ضداضطراب تجویز کند.
راهکارهای مقابله برای افراد مبتلا
دکتر داراموس پیشنهاد می‌کند:
1. انجام کارها به‌تنهایی
با فعالیت‌های ساده شروع کنید (مثل خرید روزمره) و به‌تدریج سراغ کارهای اجتماعی‌تر بروید.
2. فعالیت بدنی منظم
ورزش به افزایش حس توانمندی و استقلال کمک می‌کند.
3. تقویت استقلال در روابط
وابستگی‌های روزمره به دیگران را شناسایی کرده و هر بار یکی از آن‌ها را خودتان انجام دهید.
4. اعتماد به خود
قبل از پرسیدن نظر دیگران، به احساسات و افکار خود توجه کنید و به تصمیم خود فرصت دهید.
5. بررسی نیاز به تأیید
میان لذت بردن از تأیید و وابستگی به تأیید برای عملکرد تفاوت قائل شوید.
سخن پایانی
اختلال شخصیت وابسته می‌تواند باعث بروز اضطراب، ترس از تنهایی و مشکلات جدی در تصمیم‌گیری شود. با این حال، درمان مناسب می‌تواند اعتمادبه‌نفس، خوداتکایی و توانایی مدیریت زندگی را به شکل قابل توجهی افزایش دهد. کمک گرفتن از یک متخصص سلامت روان نخستین و مهم‌ترین قدم در مسیر بهبودی است.