اگر کودک‌تان به غریبه‌ها بیش از حد نزدیک می‌شود؛ این مطلب را از دست ندهید!
منبع: https://rasanika.com
اختلال تعامل اجتماعی بی‌قیدوبند (DSED) وضعیتی است که در آن کودک در ایجاد پیوند عاطفی با دیگران دچار مشکل است و در برخورد با غریبه‌ها هیچ‌گونه مهار و احتیاطی نشان نمی‌دهد. این اختلال معمولاً در کودکانی دیده می‌شود که در سال‌های اولیه زندگی خود تجربه‌های دشواری مانند غفلت، تروما، رهاشدگی یا سوءاستفاده داشته‌اند.
بیشتر کودکان هنگام مواجهه با بزرگسالان ناآشنا محتاط رفتار می‌کنند، زیرا ترس از غریبه‌ها در سنین پایین رفتاری طبیعی و محافظتی است. اما کودکان مبتلا به DSED این ترس را ندارند. آنها ممکن است بدون هیچ تردیدی با غریبه‌ها صحبت کنند، در آغوششان بگیرند یا حتی دعوت آنان را برای رفتن به خانه یا سوار شدن به ماشین بپذیرند. این رفتار نشانه اجتماعی بودن نیست؛ بلکه نشان‌دهنده نبود مرزهای طبیعی و سالمی است که کودکان معمولاً برای امنیت خود رعایت می‌کنند. در صورت عدم درمان، این رفتار می‌تواند خطرات جدی برای ایمنی کودک ایجاد کند.
علائم اختلال تعامل اجتماعی بی‌قیدوبند
علائم رایج شامل موارد زیر است:
رفتار فیزیکی یا کلامی بیش از حد صمیمانه با بزرگسالان ناآشنا
عدم مراجعه به والدین یا مراقبان هنگام نیاز
فقدان مرزهای اجتماعی
کنترل‌نکردن رفتار در حضور غریبه‌ها
تمایل به همراهی با افراد ناآشنا بدون تردید
ویژگی‌های بارز در کودکان مبتلا به DSED
نبود اولویت برای مراقبان اصلی
کودکان معمولی هنگام ناراحتی والدین یا مراقبان اصلی خود را جست‌وجو می‌کنند، اما کودکان مبتلا به DSED ممکن است برای دریافت حمایت عاطفی به غریبه‌ها مراجعه کنند.
مشکل در تشخیص افراد قابل اعتماد
این کودکان در تشخیص چهره‌ها و ارزیابی قابل اعتماد بودن دیگران دچار ضعف‌اند و نمی‌توانند تفاوت بین افراد امن و ناامن را به‌خوبی تشخیص دهند.
نیاز شدید به توجه و محبت
آنها به هر فردی که توجهی به آنها نشان دهد واکنش صمیمانه و محبت‌آمیز نشان می‌دهند، حتی اگر آن فرد غریبه باشد.
رفتارهای مرتبط با سن
کودکان نوپا: نداشتن ترس از غریبه‌ها؛ گرفتن دست افراد ناآشنا یا نشستن روی پای آنان
پیش‌دبستانی‌ها: رفتارهای جلب‌توجه در جمع، مثل ایجاد سروصدای عمدی
کودکان مدرسه‌ای: صمیمیت بیش‌ازحد کلامی و رفتارهای غیرواقعی برای جلب توجه
نوجوانان: روابط سطحی، درگیری با همسالان و ادامه رفتارهای بی‌ملاحظه
بزرگسالان: احتمال بروز مشکلات شناختی و عاطفی (بر اساس برخی پژوهش‌ها)
تشخیص اختلال تعامل اجتماعی بی‌قیدوبند
بر اساس DSM-5، برای تشخیص لازم است کودک:
در برخورد با بزرگسالان ناآشنا رفتار صمیمانه و بی‌مهابا داشته باشد
حداقل دو مورد از رفتارهای زیر را نشان دهد:
صمیمیت بیش از حد کلامی یا فیزیکی
نبود تردید در تعامل با غریبه‌ها
عدم مراجعه به مراقب در محیط‌های ناآشنا
تمایل به ترک محیط همراه با افراد ناآشنا
و همچنین سابقه‌ای از غفلت یا بی‌توجهی قابل توجه داشته باشد.
اگر این رفتارها بیش از ۱۲ ماه ادامه یابد، اختلال پایدار در نظر گرفته می‌شود.
تفاوت DSED با اختلالات مشابه
DSED در برابر RAD
RAD: کناره‌گیری، ترس از ارتباط و دشواری در ابراز محبت
DSED: صمیمیت بیش از حد با دیگران و ناتوانی در ایجاد ارتباطات عمیق
DSED در برابر ADHD
رفتارهای بی‌مهابا در DSED ناشی از غفلت اولیه و مشکلات دلبستگی است، نه صرفاً کنترل تکانه.
علل DSED
این اختلال به دلیل غفلت در سال‌های آغازین زندگی و پاسخ‌ندادن مستمر مراقبان به نیازهای نوزاد ایجاد می‌شود و روند طبیعی شکل‌گیری دلبستگی را مختل می‌کند. مهم است بدانیم که همه کودکان غفلت‌دیده به این اختلال مبتلا نمی‌شوند.
نگرانی‌های والدین سرپرست و فرزندخوانده
حتی پس از رفع شرایط غفلت، اثرات اولیه ممکن است در کودکی یا سال‌های بعد آشکار شوند. کودکانی که در نوزادی بی‌توجهی را تجربه کرده‌اند، ممکن است همچنان در معرض خطر باشند.
شیوع و خطرات
اختلال تعامل اجتماعی بی‌قیدوبند نسبتاً نادر است و بیشتر در کودکانی دیده می‌شود که در مؤسسات یا سیستم‌های پرورشگاهی زندگی کرده‌اند. حدود ۲۰٪ از کودکان در جمعیت‌های پرخطر ممکن است DSED داشته باشند.
خطری که این اختلال ایجاد می‌کند، ناتوانی کودک در تشخیص موقعیت‌های ناامن و احتمال تعامل یا همراهی با غریبه‌هاست. این موضوع می‌تواند برای والدین و مراقبان بسیار نگران‌کننده باشد.
درمان اختلال تعامل اجتماعی بی‌قیدوبند
مؤثرترین درمان شامل:
مراقبت پایدار و قابل اعتماد توسط یک یا چند مراقب ثابت
درمان حرفه‌ای با حضور کودک و مراقبان
مداخله‌های اختصاصی برای تقویت پیوند عاطفی و تنظیم رفتار
این اختلال به‌طور خودبه‌خود برطرف نمی‌شود و نیازمند پیگیری درمانی است.
راهنمایی‌هایی برای مراقبان
ایجاد ثبات: فراهم کردن محیطی پایدار و قابل پیش‌بینی
تعیین قوانین شفاف: توضیح روشن درباره انتظارات و پیامدهای رفتارها
ایجاد روتین‌های منظم: برنامه روزانه مشخص برای افزایش احساس امنیت
در صورت مشاهده علائم، مراجعه به متخصص کودکان یا روان‌درمانگر ضروری است.