چرا از پیر شدن میترسیم؟
منبع: https://rasanika.com
جشن تولد گاهی از یک رویداد شاد به لحظهای با حال و هوای مالیخولیایی تبدیل میشود؛ نمادی از پیر شدن و تمام چیزهایی که با آن همراه است: موهای خاکستری، خطوط چهره آشکارتر، بدنی که کمی خستهتر شده و نگرانیِ «نامرئی شدن» در جامعه. با گذر زمان، ما دیگر زندگی را بر اساس میزان پیشرفت اندازهگیری نمیکنیم، بلکه سرعت گذر لحظهها معیارمان میشود.
در این نوشته، ترس رایج از پیری را از زاویههای گوناگون بررسی میکنیم: اینکه چگونه در طول تاریخ وجود داشته و تکامل یافته است، چرا در دنیای امروز شدت بیشتری دارد، ریشههای روانشناختی آن چیست و چگونه میتوانیم با این احساس کنار بیاییم و رابطهای سالمتر با مفهوم پیر شدن بسازیم.
دیدگاه تاریخی درباره پیری
ترس از پیری پدیدهای تازه نیست. در بسیاری از فرهنگها، جوانی با قدرت، بهرهوری، باروری و زیبایی پیوند خورده، در حالی که پیری اغلب نشانه زوال در نظر گرفته شده است.
اشلی پنیا، مددکار اجتماعی بالینی و مدیر اجرایی Mission Connection Healthcare، میگوید: «در ادبیات و اسطورهها، داستانهای بسیاری درباره جستجوی جوانی ابدی وجود دارد. با این حال، زمانی هم بود که از سالمندان بهدلیل خرد و تجربهشان تجلیل میشد.»
به گفته او، این نگاه با صنعتیتر شدن فرهنگها در قرن بیستم تغییر کرد. ارزش افراد بیش از دانستهها و تواناییهایشان، به ظاهر و نحوه ارائه خودشان وابسته شد. رشد شدید مصرفگرایی، بهویژه در صنعت زیبایی، این تغییر را تشدید کرد.
گراسکوفوبیا یا ترس از پیری، به نگرانی از زوال جسمی، از دست دادن استقلال و فشارهای اجتماعی برای حفظ ظاهری جوان اشاره دارد.
پیری در دنیای مدرن
امروز در عصری زندگی میکنیم که همواره تصاویر افراد «بیسن و سال» را در رسانهها میبینیم. فراگیر شدن جراحی زیبایی، بوتاکس، فیلر و روشهای کمتهاجمی نیز این احساس را ایجاد میکند که باید دائماً در حال تعقیب جوانی باشیم.
پنیا میگوید: «ترس از پیری ریشههای عمیقی دارد، اما نحوه ابراز آن در دنیای امروز که ظاهر محور است، تغییر کرده است.»
ام کی کلارکین، مددکار اجتماعی بالینی، نیز میگوید: «آمریکاییها ترس شدیدی از مرگ دارند؛ فراتر از میل طبیعی به زندهماندن. مرگ تابو محسوب میشود و پیری یادآوری دائمیِ پایان زندگی است.»
او اضافه میکند که پیری اغلب با احساس فقدان همراه است: فقدان ارزش اجتماعی، فقدان نقش در خانواده و جامعه، و افزایش احساس «نامرئی شدن».
در کنار اینها، رشد «بیوهکینگ» و فناوریهای نوین زیستی نیز فشار بیشتری ایجاد میکند: فشار برای بهینهسازی و مقابله دائم با روند طبیعی پیری.
جنبههای روانشناختی ترس از پیری
ترس از تغییر جسمی و ذهنی
به باور دکتر کری دیتزل، روانشناس بالینی، ترس از پیری در اصل ترس از تغییر و از دست دادن است. او میگوید: «بسیاری از افراد نگراناند که آنقدر تغییر کنند که دیگر خودشان نباشند؛ هم از نظر شناختی و هم جسمی. اینکه آیا توانایی انجام کارهای دلخواه را حفظ خواهند کرد؟ آیا میتوانند مستقل زندگی کنند؟»
احساس بیارزشی یا نامرئی شدن
ترس دیگری که رایج است، احساس بیربط شدن یا دیدهنشدن در جامعه است. سالمندان بسیاری گزارش میدهند که با افزایش سن، احساس میکنند اهمیت خود را در میان خانواده و اجتماع از دست دادهاند.
ترس از مرگ
در پسِ همه این نگرانیها، ترس از مرگ قرار دارد. پنیا میگوید: «پیری برای بسیاری از افراد یادآوری مستقیم مرگ است؛ موضوعی که در فرهنگ ما اغلب از آن اجتناب میشود.»
غم از دست دادن فرصتها
با افزایش سن، احساس میکنیم زمان سریعتر میگذرد. اگر به اهداف یا نقاط عطفی که برای خود تصور میکردیم نرسیده باشیم، ممکن است فکر کنیم دیگر فرصتی نمانده است. درحالیکه، همانطور که پنیا اشاره میکند، بسیاری از افراد در سنین بالاتر بیشترین میزان خودشناسی و ثبات عاطفی را تجربه میکنند.
راهکارهای کنار آمدن با ترس از پیری
۱. ایجاد و تقویت روابط
روابط عمیق و پایدار یکی از مهمترین منابع سلامت روان هستند. ارتباط مستمر با دوستان، خانواده یا شریک زندگی میتواند ترس از تنهایی در سالهای آینده را کاهش دهد.
۲. انتخاب آگاهانه منابع تأثیرگذار
اگر محتوای رسانههای اجتماعی باعث اضطراب درباره ظاهر یا سنتان میشود، فید خود را تغییر دهید. بهجای دنبال کردن استانداردهای غیرواقعی جوانی، صفحاتی را دنبال کنید که پیری را ارزشمند میدانند.
۳. اولویت دادن به سلامت جسمی و روانی
مطالعات نشان میدهد تغذیه مناسب، ورزش و توده عضلانی بیشتر با طول عمر و عملکرد شناختی بهتر ارتباط دارند. ایجاد عادتهای سالم، زمینهای محکم برای تجربه سالمندی سالم فراهم میکند.
۴. یادگیری مداوم و داشتن هدف
یادگیری چیزهای جدید، تجربههای تازه و مشارکت در فعالیتهای معنادار، حس رضایت و گذر آهستهتر زمان را به همراه دارد. هدف داشتن در هر سنی به زندگی معنا میدهد.
۵. پذیرش روند طبیعی پیری
به گفته دکتر دیتزل، پیر شدن باوقار بیشتر از ظاهر به ذهنیت مربوط است: پذیرش تغییرات، تطبیق با نقشهای جدید و داشتن شبکه حمایتی از اطرافیان. این رویکردِ آرام و واقعبینانه میتواند تجربه پیری را دلپذیرتر کند.
در نهایت، هرچند مقداری ترس از پیری طبیعی است، اما نباید اجازه دهیم بر زندگیمان سایه بیفکند. با ساختن روابط معنادار، انتخاب تأثیرات سالم، مراقبت از جسم و روان و یافتن هدف در زندگی، میتوانیم بهجای ترس، احساس آرامش و رضایت بیشتری را تجربه کنیم.