جرم‌گیری و پولیش دندان: چند وقت یک‌بار؟ چرا لازم است؟

رسانیکامنبع: https://rasanika.com

جرم‌گیری و پولیش دندان از آن دسته درمان‌هایی هستند که اغلب مردم می‌دانند مهم‌اند، اما معمولاً تا زمانی که دندان‌درد یا خونریزی لثه سراغشان نیاید، انجامش را عقب می‌اندازند. در حالی‌که این دو روش ساده و سریع می‌توانند جلوی بسیاری از مشکلات دهان و دندان را بگیرند؛ مشکلاتی که هم هزینه‌های درمانی سنگینی دارند و هم کیفیت زندگی را پایین می‌آورند. شاید جالب باشد بدانید کمتر کسی دندان‌هایی دارد که بدون جرم‌گیری دوره‌ای سالم و شفاف باقی بمانند. حتی اگر بهترین مسواک، گران‌ترین خمیر دندان و دقیق‌ترین روتین بهداشتی را رعایت کنید، باز هم بخشی از پلاک‌ها در طول زمان به جرم سخت تبدیل می‌شوند. این همان نقطه‌ای است که مراجعه به دندانپزشک اهمیت حیاتی پیدا می‌کند.

در ادامه این مقاله، درباره چرایی و چگونگی جرم‌گیری، فاصله زمانی مناسب بین جلسات، مزایا، عوارض، باورهای غلط، تفاوت جرم‌گیری و پولیش، و حتی نحوه آماده‌سازی قبل و مراقبت‌های بعد از آن توضیح داده شده است؛ تمام آن چیزی که لازم است بدانید تا تصمیم آگاهانه‌تری درباره سلامت دهان و دندان‌ خود بگیرید.

جرم دقیقاً چیست و چرا تشکیل می‌شود؟

پلاک باکتریایی لایه‌ای چسبناک و تقریباً نامرئی است که روی دندان‌ها تشکیل می‌شود. این لایه پس از غذا خوردن، نوشیدن و حتی ترشح طبیعی بزاق شکل می‌گیرد. اگر این پلاک با مسواک‌زدن و نخ دندان به‌طور کامل برداشته نشود، در مدت کوتاهی به جرم (تارتار) تبدیل می‌شود؛ ماده‌ای سخت و زرد یا قهوه‌ای که برخلاف پلاک با مسواک پاک نمی‌شود.

علت اصلی ایجاد جرم عبارت است از:

• باقی‌ماندن پلاک و ذرات غذا

• وجود باکتری‌ها در محیط گرم و مرطوب دهان

• مصرف زیاد چای، قهوه، دخانیات و شیرینی

• مسواک نزدن منظم

• استفاده‌نکردن از نخ دندان

• بزاق با مواد معدنی بالا که سریع‌تر جرم می‌سازد

جرم مانند یک سد محکم روی دندان می‌نشیند و به‌مرور باعث التهاب لثه، بوی بد دهان و خرابی دندان‌ها می‌شود. اگر درمان نشود، حتی می‌تواند به تحلیل استخوان فک هم برسد.

تفاوت جرم‌گیری و پولیش چیست؟

جرم‌گیری یک روش درمانی است و پولیش یک روش تکمیلی. بسیاری افراد این دو را با هم اشتباه می‌گیرند یا تصور می‌کنند پولیش همان جرم‌گیری است، در حالی‌که تفاوتشان کاملاً مشخص است.

در جدول زیر تفاوت‌های کلیدی این دو روش آورده شده:

به زبان ساده: جرم‌گیری دشمن جرم است و پولیش دشمن زبری و لکه‌های سطحی.

چرا جرم‌گیری ضروری است؟

جرم‌گیری فقط برای زیبایی نیست؛ یک ضرورت جدی برای جلوگیری از مشکلات زیر است:

۱. جلوگیری از خونریزی و التهاب لثه

جرم محل تجمع باکتری‌هاست و این باکتری‌ها لثه را ملتهب می‌کنند. اگر هنگام مسواک‌زدن خون می‌بینید، احتمالاً زمان مراجعه به دندانپزشک رسیده است.

۲. جلوگیری از پوسیدگی دندان

زیر جرم، باکتری‌ها دائم در حال تولید اسید هستند؛ اسیدی که مینای دندان را می‌خورد و پوسیدگی ایجاد می‌کند.

۳. پیشگیری از بوی بد دهان

یکی از شایع‌ترین علل بوی بد دهان، وجود جرم و پلاک قدیمی است. جرم‌گیری باکتری‌های مضر را از بین می‌برد و تنفس را تازه‌تر می‌کند.

۴. جلوگیری از بیماری‌های پیشرفته لثه

اگر جرم‌گیری به‌موقع انجام نشود، لثه تحلیل می‌رود و حتی استخوان فک آسیب می‌بیند. در این مرحله درمان‌های ساده جوابگو نیستند.

۵. افزایش دوام و عمر دندان‌ها

با جرم‌گیری دوره‌ای، دندان‌ها عمر طولانی‌تری خواهند داشت و احتمال نیاز به درمان‌های سنگین مثل عصب‌کشی و ایمپلنت کمتر می‌شود.

چند وقت یک‌بار باید جرم‌گیری انجام داد؟

این سوال یکی از پرتکرارترین نگرانی‌های بیماران است و پاسخ دقیق آن وابسته به شرایط هر فرد است. اما متخصصان معمولاً توصیه می‌کنند:

• افراد با بهداشت دهان خوب: هر ۱۲ ماه یک‌بار

• افراد با جرم‌سازی متوسط: هر ۶ ماه یک‌بار

• افراد با جرم‌سازی زیاد یا سیگاری‌ها: هر ۳ تا ۴ ماه یک‌بار

• افراد با بیماری لثه: طبق نظر دندانپزشک، معمولاً هر ۳ ماه

جرم‌گیری بیشتر از این فاصله‌ها، نه‌تنها مضر نیست، بلکه بسیاری از متخصصان اعتقاد دارند که برای برخی افراد ضروری هم هست. میزان جرم‌سازی افراد کاملاً متفاوت است و به متابولیسم بدن، ژنتیک و میزان رعایت بهداشت دهان بستگی دارد.

آیا جرم‌گیری به مینای دندان آسیب می‌زند؟

این باور اشتباه متأسفانه بسیار رایج است. صدای دستگاه جرم‌گیری یا کمی حساس‌شدن دندان‌ها بعد از درمان باعث ایجاد این تصور می‌شود که مینای دندان تراشیده شده، در حالی‌که دستگاه تنها جرم را جدا می‌کند، نه مینای طبیعی دندان را.

توضیح علمی این موضوع بسیار روشن است:

• جرم نسبت به مینای دندان سخت‌تر نیست.

• دستگاه جرم‌گیری روی فرکانس خاصی کار می‌کند که فقط جرم را متلاشی می‌کند.

• تکان‌های دستگاه، لایه‌های معدنی سخت‌شده را از سطح دندان جدا می‌کند و به ساختار دندان آسیبی نمی‌زند.

اگر پس از جرم‌گیری کمی حساسیت حس می‌کنید، به دلیل برداشتن جرم‌هایی است که قبلاً مانند یک عایق مصنوعی روی دندان چسبیده بودند. این حساسیت معمولاً ظرف چند روز از بین می‌رود.

چرا پولیش لازم است؟

پولیش دندان معمولاً بعد از جرم‌گیری انجام می‌شود و فواید زیر را دارد:

• صاف و براق کردن سطح دندان

• کاهش احتمال چسبیدن جرم جدید

• از بین‌بردن لکه‌های سطحی چای، قهوه و دخانیات

• ایجاد حس تمیزی و تازگی

بسیاری از متخصصان اعتقاد دارند پولیش جزئی مهم از روند جرم‌گیری است، چون زبری‌های روی دندان را می‌گیرد و دندان را صاف و شفاف می‌کند.

روند انجام جرم‌گیری چگونه است؟

اینکه بدانید در جلسه جرم‌گیری چه اتفاقی می‌افتد، می‌تواند استرس و نگرانی شما را کم کند. مراحل معمول شامل موارد زیر است:

1. معاینه اولیه توسط دندانپزشک
   وضعیت لثه، میزان جرم، پوسیدگی‌ها و حساسیت بررسی می‌شود.

2. استفاده از دستگاه اولتراسونیک
   این دستگاه با لرزش‌های سریع، جرم‌ها را از سطح دندان و زیر لثه جدا می‌کند.

3. پاکسازی مکان‌های سخت‌دسترس با ابزار دستی
   دندانپزشک برای دقت بیشتر از ابزار دستی استفاده می‌کند تا هیچ ناحیه‌ای باقی نماند.

4. شست‌وشو و خشک‌کردن
   دهان با آب یا محلول مخصوص شست‌وشو می‌شود.

5. پولیش دندان
   با برس نرم و خمیر مخصوص، دندان‌ها پولیش می‌شوند.

6. فلوراید تراپی (اختیاری)
   برای کاهش حساسیت و تقویت مینای دندان قابل انجام است.

کل جلسه معمولاً بین ۱۵ تا ۴۵ دقیقه زمان می‌برد و درد خاصی ندارد.

چه افرادی بیشتر نیاز به جرم‌گیری دارند؟

اگرچه همه افراد باید دوره‌ای جرم‌گیری انجام دهند، برخی گروه‌ها بیشتر در معرض تشکیل جرم هستند:

• سیگاری‌ها

• مصرف‌کنندگان زیاد چای و قهوه

• افراد با تنفس دهانی

• کسانی که بزاق پرمواد معدنی دارند

• بیماران دیابتی

• زنان باردار

• افراد بی‌نظم در مسواک‌زدن

• کسانی که ارتودنسی دارند

• افرادی که رژیم غذایی شیرین مصرف می‌کنند

اگر در یکی از این گروه‌ها هستید، مراجعه منظم به دندانپزشک ضروری‌تر است.

مراقبت‌های بعد از جرم‌گیری

پس از جرم‌گیری رعایت چند نکته ساده باعث می‌شود نتیجه بهتری بگیرید:

• تا چند ساعت غذاهای خیلی سفت نخورید.

• یک روز از مصرف چای و قهوه پرهیز کنید تا رنگ نگیرد.

• در صورت حساسیت، از خمیردندان مخصوص دندان‌های حساس استفاده کنید.

• اگر لثه‌هایتان خونریزی داشت، مسواک‌زدن را قطع نکنید.

• در صورت تجویز دندانپزشک از دهانشویه نمکی یا کلرهگزیدین استفاده کنید.

• نخ دندان را از فردای جرم‌گیری شروع کنید.

آیا جرم‌گیری عوارض دارد؟

جرم‌گیری درمانی بی‌خطر است و عوارض آن معمولاً بسیار خفیف و موقتی هستند:

• حساسیت به سردی و گرمی

• کمی احساس زبری در دندان

• خونریزی خفیف لثه

• درد خفیف لثه در صورت وجود التهاب شدید

این موارد معمولاً ظرف چند روز برطرف می‌شوند. اما اگر درد یا خونریزی مداوم دیدید، بهتر است دوباره به دندانپزشک مراجعه کنید.

نقش رژیم غذایی در تشکیل جرم

تغذیه نقش بسیار مهمی در سرعت تشکیل جرم دارد. به‌طور کلی:

رعایت رژیم غذایی مناسب در کنار جرم‌گیری دوره‌ای، بهترین ترکیب برای داشتن دندان‌های سالم است.

جرم‌گیری در دوران بارداری

جرم‌گیری نه‌تنها در دوران بارداری ممنوع نیست، بلکه در بسیاری موارد توصیه می‌شود. تغییرات هورمونی باعث التهاب بیشتر لثه‌ها می‌شود و وجود جرم می‌تواند این التهاب را تشدید کند. اگر باردار هستید، حتماً وضعیت خود را به دندانپزشک اطلاع دهید تا درمان ایمن و مناسب انجام شود.

جرم‌گیری برای کودکان

کودکان نیز ممکن است نیاز به جرم‌گیری داشته باشند، مخصوصاً اگر عادت‌های بهداشتی‌شان کامل نیست. جرم‌گیری برای کودکان معمولاً سبک‌تر و ملایم‌تر انجام می‌شود و هیچ خطری برای دندان‌های شیری یا دائمی ندارد.

چگونه تشکیل مجدد جرم را به حداقل برسانیم؟

این نکات ساده اما مهم می‌توانند فاصله بین جرم‌گیری‌ها را طولانی‌تر کنند:

• مسواک‌زدن ۲ بار در روز

• استفاده از نخ دندان روزانه

• محدود کردن مصرف چای و قهوه

• کاهش سیگار

• نوشیدن آب کافی

• مراجعه دوره‌ای به دندانپزشک

• استفاده از دهانشویه ضدپلاک در صورت نیاز

نتیجه‌گیری

جرم‌گیری و پولیش دو درمان ساده ولی بسیار ضروری برای سلامت دهان و دندان هستند. با انجام منظم جرم‌گیری می‌توان از التهاب لثه، پوسیدگی، بوی بد دهان و حتی مشکلات جدی استخوان فک جلوگیری کرد. دوره مناسب برای جرم‌گیری بسته به شرایط دهان و بدن هر فرد متفاوت است، اما متخصصان معمولاً فاصله ۶ تا ۱۲ ماه را مناسب می‌دانند.

اگر مدتی است جرم‌گیری انجام نداده‌اید، بهترین کار این است که یک ارزیابی کامل توسط دندانپزشک انجام دهید تا بتوانید برنامه مناسب خود را پیدا کنید. سلامت دهان و دندان بخشی جدایی‌ناپذیر از سلامت کلی بدن است و رسیدگی به آن نه‌تنها دردسر نیست، بلکه سرمایه‌گذاری بلندمدت روی کیفیت زندگی شماست.