چرا بعد از یک جمعه شاد، شنبه حالم بد است؟ راز «خماری عاطفی»
منبع: https://rasanika.com
خماری عاطفی؛ چرا بعد از یک جمعه شاد، شنبه حالم بد است؟
تصور کنید: صبح شنبه است و یک جمعه عالی پر از دوستان، خوش‌گذرانی و تفریح را پشت سر گذاشته‌اید. پس چرا حالا احساس بی‌حالی و غم دارید؟ همه چیز خوب پیش رفته، مشروب هم زیاد (یا اصلاً) نخورده‌اید، اما باز هم دلتان گرفته است. پاسخ ممکن است «خماری عاطفی» باشد.
رویدادهایی مانند عروسی، کنسرت، سفر یا هر گردهمایی اجتماعی می‌توانند باعث خماری عاطفی شوند؛ حالتی که پس از گذراندن اوقاتی خوش، احساس فرسودگی، غم یا خستگی می‌کنید.
هر کسی ممکن است دچار خماری عاطفی شود، اما برخی افراد بیشتر در معرض آن هستند. مثلاً درون‌گراها نسبت به برون‌گراها محرک‌های بیرونی را متفاوت پردازش می‌کنند. همچنین افراد اوتیسمی، حتی در مواجهه با تجربه‌های لذت‌بخش، ممکن است به دلیل تحریک بیش از حد دچار فرسودگی شوند.
به عنوان یک درونگرای اوتیسمی، می‌دانم که بعد از هر دورهمی باید انتظار افت روحی داشته باشم، هرچند تلاش می‌کنم از پیش آن را کاهش دهم. هر کسی که سیستم عصبی‌اش بیش‌فعال باشد، احتمالاً نوعی اختلال در تنظیم عاطفی را تجربه کرده است — حتی پس از لذت‌بخش‌ترین رویدادها.
چرا دچار خماری عاطفی می‌شویم؟
این تجربه عجیب یا غیرعادی نیست. گابریل مورس سندرسون، روان‌درمانگر، می‌گوید:
«طبیعی است که پس از تجربیات مثبت، احساس خستگی ذهنی و عاطفی کنید. شاید رویداد سرگرم‌کننده بوده، اما شما انرژی زیادی صرف معاشرت و تحریک محیطی کرده‌اید.»
او دو دلیل اصلی را توضیح می‌دهد:
آزاد شدن زیاد مواد شیمیاییِ حس خوب مانند دوپامین و احساس کمبود آن پس از رویداد.
احساس پوچی پس از پایان برنامه‌ریزی‌ها و مقدمات رویداد.
افرادی که دچار اضطراب یا افسردگی‌اند، ممکن است پس از تجربه‌های مثبت، افکار منفی و انتقاد از خود را تجربه کنند که باعث غم و فرسودگی می‌شود. کسانی که همدلی بالایی دارند نیز ممکن است به دلیل جذب احساسات دیگران دچار فرسودگی عاطفی شوند.
این وضعیت دائمی نیست. آلیسا پیترسل، درمانگر، می‌گوید:
«خماری عاطفی معمولاً زمانی رخ می‌دهد که سیستم عصبی ما در اوج هیجان یا تحریک بوده و اکنون برای بازتنظیم نیاز به زمان دارد.»
نشانه‌های خماری عاطفی
تشخیص آن کلید مقابله است. ممکن است برخی از احساسات زیر را تجربه کنید:
اضطراب
احساس جدایی یا بی‌ارتباطی
مه مغزی و خستگی ذهنی
خستگی جسمی یا احساسی
گیجی و بی‌انگیزگی
غم، تنهایی یا پوچی
تحریک‌پذیری
فرسودگی کلی
چگونه از خماری عاطفی جلوگیری کنیم؟
هیچ راه قطعی برای جلوگیری کامل از آن وجود ندارد، اما می‌توان اثرش را کاهش داد.
پیترسل پیشنهاد می‌کند:
«قبل و بعد از رویدادهای بزرگ، زمانی برای استراحت در نظر بگیرید، خوب بخورید، آب کافی بنوشید و با کارهای روزمره مثل خواب منظم، تحرک یا نوشتن خاطرات، خود را آماده کنید.»
نوشتن درباره‌ی تجربه‌های مثبت نیز می‌تواند به حفظ حس خوب کمک کند. همچنین احساسات پس از رویداد را سرکوب نکنید؛ اجازه دهید بدون قضاوت تجربه شوند. سندرسون می‌گوید:
«غم را احساس کنید و به آن اعتبار بدهید؛ بسیاری از پریشانی‌ها نتیجه‌ی فرار از احساسات هستند.»
همچنین توجه کنید در کنار چه کسانی بیشتر احساس خستگی یا غم می‌کنید؛ شاید لازم باشد در روابط خود بازنگری کنید.
اگر دچار خماری عاطفی شدید، چه باید کرد؟
حتی با وجود پیشگیری، ممکن است خماری عاطفی رخ دهد. تجربه‌ی نویسنده از جشن تولد دوران کودکی‌اش نشان می‌دهد که پس از پایان رویدادهای شاد، احساس غم و تنهایی طبیعی است. او یاد گرفته است که روز بعد از رویداد — مثلاً شنبه بعد از یک جمعه شاد — را برای استراحت و بازیابی انرژی صرف کند.
پیترسل تأکید می‌کند:
«با خودتان مهربان باشید. استراحت کنید، تحریک محیطی را کاهش دهید و کاری انجام دهید که آرامتان می‌کند — پیاده‌روی، گریه یا صحبت با دوستی مورد اعتماد.»
سندرسون نیز توصیه می‌کند احساسات قوی را رمزگشایی کنید:
«ببینید آیا احساسی وجود دارد که باید صرفاً تجربه شود یا مسئله‌ای که نیاز به حل دارد. احساسات پیام‌رسان‌هایی از درون ما هستند که درباره‌ی نیازها و الگوهای روابطمان اطلاعات می‌دهند.»
چه زمانی باید کمک گرفت؟
اگر خماری عاطفی معمولاً کوتاه‌مدت است و خودبه‌خود برطرف می‌شود، نیازی به نگرانی نیست. اما اگر این احساسات طولانی، شدید یا تکرارشونده‌اند و باعث اضطراب، افسردگی یا گوشه‌گیری می‌شوند، مراجعه به درمانگر ضروری است.
پیترسل می‌گوید:
«درمان می‌تواند به شما کمک کند بفهمید چرا پس از موقعیت‌های مثبت احساسات شدیدی را تجربه می‌کنید و ابزارهایی برای مدیریت بهتر آنها بیاموزید.»
در نهایت، خماری عاطفی امری طبیعی است. با خود مهربان باشید، به بدن و ذهن‌تان زمان بدهید و تا زمانی که احساس آمادگی نکرده‌اید، خود را به معاشرت و فعالیت اجتماعی مجبور نکنید.